Vandag pleeg ek hoogverraad, sommer in duplikaat. Ek verheerlik ’n ou vruggie wat nie nou “in seisoen” is nie en die suikerbeheptes sal sekerlik die heuwels inhol as hulle sien hoeveel van die “wit gif” ek in my resep gebruik. As een van hierdie doodsondes – of albei – jou grief, blaai sommer nou al verby. Maar ek betaal my boetegeld sonder skroom – ek kan nie nog twee seisoene wag nie. Ek oorleef die hoogsomer met ’n glasie suurlemoenstroop in die hand. En ek voel skatryk as ek ’n bak vol suurlemoene op my tafel het – heeljaar, elke dag. Dis net vir hand uitsteek en ’n blertsie sap of ’n skraapsel skil in ’n geurige pruttende pot. Of ’n troostee wanneer die lewe druk.

As ek moet kook sonder ’n bak suurlemoene op die kombuistafel, sal dit wees asof jy my een hand agter my rug vasmaak. En nou praat ek nie van my suurlemoen-en-roosmaryn-amandelkoek nie. Nee, ek gebruik suurlemoen byna elke keer wanneer ek voor die stoof staan – bredies, soppe, braaihoeder, slaaie … noem maar op. ’n Dag sonder suurlemoen is vir my soos ’n dag sonder son.

Ek was ’n tweedejaar op universiteit toe ’n klasmaat vir my Rosa Nepgen se vertaling van Eugenio Montale se Italiaanse gedigte vir my verjaardag gegee het. Die Geel van Suurlemoene wat Skyn het al verskeie trekke saam met my oorleef. Tot doer ver in Graaff-Reinet, terug Kaap toe en kruis en dwars oor die stadskom en aanliggende gebiede – Vredehoek, Bokaap, Constantia, Leeukop, Woodstock en nou weer Plumstead. Die vreemdste is dat ek by nie een van my blyplekke ’n suurlemoenboom gehad het nie. En ek moet erken ek het byna geswig voor die versoeking toe ek ’n huurhuisie geadverteer sien met ’n suurlemoenboom in die binnehof. Gelukkig het my gesonde verstand my baie vinnig laat besef dat die boom waarskynlik groter is as die meeste van die kamertjies in die gehuggie.

En toe ek nou met die trek my boeke begin uitpak en ek ’n ereplekkie vir Die Geel van Suurlemoene op my rak soek, het ek eers weer gaan sit en die titelgedig gelees:

Luister na my, julle bekroonde poëte,
julle wat alleen beweeg tussen plante
met minder gewone name: ligusterbosse of akante;
ek, ék verkies om te dwaal in die lang gras op paaie
diep tussen halfdroë spruite,
in modderpoele opgedam langs die paaie,
waar seuns soms ’n skraal paling vang;
paadjies wat sak van bo by die randsome
tot onder waar die rietbos se pluimsaad staan,
en in die groentetuin uitloop by die suurlemoenbome.

Dis beter dat die voëls se astrante lawaai
in die asuur verswelg word en daar uitwaai;
dan hoor ’n mens weer die sagte gesug
van vriendelike takke in ’n luggie wat hulle skaars laat swaai,
en die sinne word van ’n geur bewus
wat nie van die aarde kan loskom nie.
Dis ’n wonder wat die hartstog keer,
die woede van oorloë kan afweer,
en ook ons wat behoeftig is, laat deel aan die rykdom
van die geur van suurlemoenbome.

Want in stiltes soos dié word alles verklaar,
begin dit beweeg na ’n oorgawe toe
waarin dinge hul diepste geheime gaan openbaar,
en ’n mens verwag jy gaan ontdek
hoe die natuur fouteer, waar die dooiepunt
van die wêreld lê, die skakel sit wat nie hou nie,
en hoe om die knoop te ontwar en eind’lik die draad te vind
wat na die hart van die waarheid lei.

Die oog ondersoek en beskou,
die gees wat vors, verbind en skei
in ’n geur wat ver versprei
wanneer die lig van die dag verflou.
dis in hierdie stiltes dat aan ons,
met elke menslike skim wat afskeid neem,
die een of ander verstoorde godheid verskyn.

Maar illusies verdwyn en die tyd voer ons terug
na die stadsrumoer; dáár wys die blou van die hemel
soos klein lappies kleur tussen skoorsteen en gewel.
Die aarde word tam van die reën; die koue verveling
van die winter drup die huise vol; waar die lig –
nou ook ’n bitter gees – ál suiniger binnedring.
Dan, op ’n dag, hang daar ’n vergete tuindeur oop,
en op die bome in die binneplaas
sien ’n mens die geel van suurlemoene skyn;
oorrompel, ontdooi die hart
en die gemoed loop vol
van dié helder getuit
en die son se goue trompetgeskal.

En so met die lees besluit ek – by hierdie huis gaan ek ’n suurlemoenboom plant, hier in die agterplaas tussen die twee lukwartbome en die koejawelboom. As ek gelukkig is, bly ek lank genoeg om die Geel van Suurlemoene wat Skyn in my eie agterplaas te ervaar voor die tyd van verhuising aanbreek. En as ek baie gelukkig is, dra die boompie genoeg suurlemoene om stroop te kan maak.

Hierdie resep vir die goeie outydse suurlemoenstroop het ek op ’n handgeskrewe briefie tussen my ouma se resepte ontdek. Ek maak dit nou al jare, want dis deedae die drankie wat ek kies. Ek het ook eens op ’n tyd soos ’n wafferse Floyd glas-in-die-hand gekook. Maar ek het gou besef, die kospotte duld nie onverdeelde aandag nie. Ek dink die keerpunt het gekom toe ek, reeds goed ge-Floyd, Coq au Vin gevlam en byna al my wenkbroue afgeskroei het.

Ek laat die suurlemoene eers goed oud word voor ek sap maak. Wanneer die vel taai en verrimpeld is, smaak daardie suurlemoenstroop op sy beste. En dan moet jy sorg dat jy melkdoek in die huis het. Jy kan dit by enige materiaalwinkel kry. Jy voer jou sif daarmee om te sorg dat jy van al daardie lastige veseltjies ontslae raak. Gebruik so ’n bietjie geduld wanneer die sap deur die doek syg – dis al wat tydrowend is aan die hele proses.

Karen se outydse suurlemoenstroop

4 koppies vars-uitgedrukte suurlemoensap (dis nou die hoeveelheid wat jy moet hê nadat jy dit deur die melkdoek gesyg het)
6 koppies suiker

Giet die suiker en suurlemoensap in ’n dikboomkastrol en roer oor matige hitte totdat die suiker opgelos is. Wanneer die stroop net-net begin kook, is dit gereed en moet jy dit van die stoof afhaal. Laat afkoel en giet dit in gesteriliseerde bottels met skroefproppe. Wanneer jy dit opdien, gebruik jy ongeveer 1 eetlepel van die stroop (afhangende van jou smaak) in ’n glas yskoue water met baie ys. Garneer met mentblaartjies en ’n skyfie vars suurlemoen.

Lees ook

Mango met hoogsomer in die lyf

Die eenvoud van dinge

The post Regte outydse suurlemoenstroop appeared first on LitNet.

Foto: Canva

Suid-Afrika se gunstelingvonkelwyn, spesialiskase, “kos met integriteit", Konsortium Merino-lamsvleis, sagtevrugte, dubbelgoue-Veritas-wyne, asook SA se Standard Bank Chenin Blanc Top 10- en ander bekroonde wyne is van die interessante proe-ervarings wat op fynproewers wag tydens die vyfde jaarlikse Agri-Expo Landbouproe-reeks by die Toyota US Woordfees van Vrydag 6 Maart tot Sondag 15 Maart 2020 op Stellenbosch.

Dié reeks vervat vanjaar agt pas-en-proe-sessies met bekende kos- en wynkenners:

Vrydag 6 Maart (12:00): Proe Standard Bank Chenin Blanc Top 10 Challenge wenners 

Foto: Pixabay

Suid-Afrika het meer chenin blanc-wingerde as enige ander land ter wêreld. Proe van die Standard Bank Chenin Blanc Top 10 Challenge-wenners en vind uit hoekom hierdie veelsydige variëteit se gewildheid wêreldwyd toeneem.'

Saterdag 7 Maart (12:00): Konsortium Merino en Veritas-wyne – watertandlekker! 

Foto: Pixabay

Min dinge is so eie ons erfenis as ’n skaaptjoppie. Kom proe sappige Konsortium Merino-lamsvleis gekielie oor die kole, voorgesit met dubbelgoue en goue Veritas-bekroonde rooiwyne, aangebied deur Kaapse Wynmeester Bennie Howard. Kom proe die Konsortium-span se vleis en ervaar hul passie oor dié skaap wat met toewyding en trots in die wye, oop vlaktes van die Karoo geteel word.

Sondag 8 Maart (12:30): 'n Viering saam met SA se gunstelingvonkelwyn, JC le Roux

Foto: Canva

Agter elke bottel JC le Roux lê 'n verhaal van innovasie en passie – van ‘n nederige begin van 'n Franse Hugenoot in die vroeë 1700's tot die eerste en enigste toegewyde vonkelwynkelder in Suid-Afrika. Kom geniet J.C. Le Roux se wye verskeidenheid kreatiewe variëteite, van roemryke oesjaarreserwes tot gesellige gunstelinge; van delikaat droog tot heerlik soet!

Woensdag 11 Maart (12:00): Fairview-proe saam met Charles Back

Johan Ehlers, Charles Back en Eunice Joubert (foto: verskaf)

Charles Back, derdegenerasie-eienaar van die bekende wyn- en kaaslandgoed, Fairview, is bekend daarvoor dat hy dinge anders doen, soos die “invoer” van Mediterreense wyndruifsoorte na die Kaap, en die skep van meer as 50 verskillende koei- en bokmelk-boetiekkase. Geniet ’n informatiewe proe en ontdek die kuns om waarde toe te voeg tot ’n wynreeks met gehalte-landbouprodukte.

Donderdag 12 Maart (12:00): Die invloed van terroir op pinotage

Foto: Pixabay

Die “terroir” (grond, klimaat, ligging en topografie) waarin ’n wyn verbou word, het ’n groot invloed op die uiteindelike wyn. Kom luister wat kundiges oor die sleutelrol van terroir te sê het en proe Cape Vintners Classification (CVC) geakkrediteerde Pinotagewyne van Durbanville, Stellenbosch en Botrivier.

Vrydag 13 Maart (12:00): HORTGRO Sagtevrugtefynproe

Foto: Pixabay

 Op 17 April 1662 is die eerste appels in die Kompanjiestuin aan die Kaap gepluk. En in 1892 is die eerste Suid-Afrikaanse perskes op Covent Garden-mark in Londen verkoop. Leer meer oor die geskiedenis van vrugte en die wetenskap van vrugteboerdery by appelkenners, Buks Nel en Henk Griessel van Tru-Cape, en kom proe smake waarvan jy nog nooit gehoor het nie.

Saterdag 14 Maart (13:15): Wat is kos met integriteit?  

Foto: Pixabay

Kom geniet 'n proe van Langside Meats se droogverouderde vleis met garnering uit die tuin van tuiskok Marietha Prinsloo. Leer meer tydens 'n paneelbespreking deur PW Prinsloo, boervrou en deli-eienaar Marelize van Niekerk, die voorsitter van die Veldvleisvereniging van Suid-Afrika (GFASA) Adriaan Cloete en James Blignaut van Integra Trust/Kos met Integriteit.

Sondag 15 Maart (12:00): Proe die uitnemende wyne van Spier

Spier Veritas-wyne (foto: verskaf)

Spier is onlangs bekroon met nege dubbelgoue en sewe goue Veritas-medaljes – die beste prestasie sedert die ontstaan van dié toekennings. Dít wil gedoen wees met ’n paneel van vyf vooraanstaande internasionale en 95 plaaslike spesialiste wat 1 491 medalje-aanspraakmakers beoordeel! Kom proe ses van Spier se dubbelgoue en gouemedalje-wenwyne saam met keldermeester Frans Smit.

Johan Ehlers, Hoof Uitvoerende Beampte, sê dat Agri-Expo die beeld van landbou op opwindende maniere bevorder.

Hierdie inisiatief by die Toyota US Woordfees, in samewerking met ons vennote die Chenin Blanc Assosiasie en Standard Bank, Konsortium Merino en Veritas, JC Le Roux, Fairview, Cape Vintners Classification, HORTGRO, die Veldvleisvereniging van SA (GFASA) en Spier Wines, skep ‘n toeganklike en vermaaklike platform om landbou aan 'n wyer gehoor bekend te stel. Landbou is ’n vertoonvenster van kreatiewe kunsvorme, daarom is dit gepas dat Agri-Expo ander kunsvorme en landbou bymekaar uitbring tydens die Toyota US Woordfees.

Al die proe-sessies vind by Die Khaya in Ryneveldstraat, Stellenbosch plaas. Kaartjies wissel tussen R130 en R180. Slegs 70 kaartjies per proe-sessie is by Computicket beskikbaar. Besoek www.woordfees.co.za en www.agriexpo.co.za vir meer inligting.

The post Ontdek proe-proe die kuns van landbou by die Toyota US Woordfees appeared first on LitNet.

Sielkundiges meen ’n trekkery is derde op die lysie van die mees spanningsvolle dinge in jou lewe. Heel eerste is die dood van ’n geliefde. Daarmee stry ek nie. Ek het dit al aan eie lyf ervaar. Mense wat ek liefhet, my hond Karoolsie, my katte Trompie, Klawertjie, Thomas, Cleo en Sagrys. Sielsvernietigende smart. Tweede op die geleerdes se lysie is egskeiding. En dis nou hier waar ek so ’n bietjie van die geleerde manne verskil – ’n trekkery is vir my meer spanningsvol as al drie my egskeidings saam. En, glo my, dít sê baie.

Ek dink dis die vrees vir die onbekende, vir verandering. Ek is nou al meer as dertig jaar by dieselfde apteek, dieselfde taxibestuurders … die handjievol vriende wat ek het, kom ook ’n lang pad met my saam. Wanneer ek kook en bak, is ek meer avontuurlustig en eksperimenteer met nuwe resepte, nuwe dinge. Maar ek het ’n hele arsenaal van geliefde ou bekendes waarop ek telkens terugval wanneer die lewe begin druk. Soos die ou, ou resep vir hierdie regte boere-souttert. Oor die jare het ek dit al so ’n bietjie aangepas, maar nou nie so dat dit vreemd begin word nie. Die tert weet nog steeds waar hy vandaan kom en giggel so in sy binneste oor die aanstellerigheid van sy grênder niggies, die quiches.

Toe ek nou moes afskeid neem van my huisie daar teen die berg, het ek my so stadigaan begin voorberei vir ’n lewe sonder die betowering wat ek daar ervaar het. Dit was nie ’n skielike “uitsettingsbevel” nie – die eienaar het my al drie jaar gelede begin waarsku dat hy beplan om te herbou en self daar te kom bly. Ek het elke oggend met die gang af geloop, my verwonder aan die spel van lig deur die blaregordyn voor my kombuisvenster tot hier diep in die binneste. En ek het gewonder waar die nuwe, vreemde pad my sou lei.

Ek het dit so lank as moontlik probeer uitstel, maar met ’n spertyd van twee maande, het ek begin soek na ’n plekkie waar my vreemde gesinnetjie gelukkig sou wees – min trappe vir my tagtigjarige ma, blyplek vir Maswazi, veilige speelplek vir my kat Bliksem en staanplek vir my stoof. Ek het meestal op die internet gesoek en my deur die foto’s laat lei om ’n paar plekke te gaan verken. Ek is elke keer bedruk en moedeloos terug huis toe. Klein, benoude plekkies, vuil plekke … by die een huis is ek deur iets gebyt en het dae lank met ’n pers karbonkel op my arm geloop.

Dit was toe dat dié foto my aandag getrek het – ’n tafeltjie en ’n stoeltjie in ’n agterplaas. Ek wou eers verbyblaai, maar die wit wolkies teen die blou lug in die agtergrond van die foto het my laat verder kyk. Toe ek die ander foto’s oopmaak, het ek gewéét. En toe ek die eerste keer by die tuinhekkie van Rusthof staan, kom lê daar ’n diepe vrede in my hart, ’n vrede wat jy vir geen mens kan beskryf nie.

Die pakkery was nie ’n grap nie, die uitpakkery nog minder. En ek het nagte wakker gelê oor hoe Bliksem in sy nuwe omgewing sou aanpas. Jy moet die kat minstens twee weke lank opgesluit hou, het mense my gewaarsku. Ek en Bliksem het albei geweet hy vaar nie goed met huisgebondenheid nie. Ons is al ’n vorige keer ná sy operasie deur vier dae van huisarres en dit het nie baie goed gegaan nie.

Ek het daaraan gedink om hom die dag met die trekkery by my veearts te laat en agterna te gaan haal wanneer alles rustig is, maar toe ek weer sien, is die treklorrie daar en ek het nooit daarby uitgekom nie. Ek het hom in sy mandjie gelaai en in die nuwe huis in die kamer verste van al die geroesemoes van die trekkery saam met sy sandbak en kos toegemaak. Teen half-nege die aand, toe die laaste kartonbokse vol boeke ingedra is, het ek al die deure en vensters na buite toegemaak en hom uitgelaat.

Wat volgende gebeur het, was byna bonatuurlik. Hy het deur die deurmekaar huis geloop, tussen al die meubels en bokse wat rondgestaan het en aanhoudend gespin. Hy het sy kos geëet en hom langs my op die rusbank tuisgemaak. So asof dit is hoe dit hoort. Die volgende dag het ek nog geloop en dink of ek die kans moet waag om hom te laat uitgaan tuin toe, toe kom hy doodluiters deur die bure se tuin aangeloop huis toe. Die klein Bliksem het iewers ’n gaatjie gekry waardeur hy kon uitkom!

Vir my voel dit asof ek en Bliksem iewers in ’n ander leeftyd al hier kon gebly het. Die huis is soos ’n ou tannie wat jou teen haar ruim boesem vasdruk. Ek het huis toe gekom. Vir die eerste keer het ek ’n kombuis waar ek by ’n tafel kan sit, waar ek en Maswazi saam kan werk sonder om mekaar in die wasbak te stamp in ’n poging om by die stoof uit te kom. Ek loop my nou dood om die soutpot by die pot op die stoof te kry. Maar dis ook goed. Ek verstom my aan die vernuftige ou kombuiskaste met hul versteekte hoekies, geheime kompartemente en klein draaitafeltjies aan die binnekant. Ek het my goed so uitgepak sodat dit soos ’n regte ou plaaskombuis lyk.

Vroegoggend maak ek die mooi houtvoordeur oop en gaan sit met my koppie koffie op die voorstoep, effe verskuil agter die lilapers bougainvilla en die bosse verbleikblom. Soggens, hier teen teetyd se kant, is daar ’n saamtrek van voëls in die groot ou boom in die bure se agterplaas. Ek vermoed hulle behoort aan die een of ander charismatiese kerkgroep – hulle sing net te uitbundig. Hier is ’n janfrederik-paartjie wat soggens besluit of hulle in die voortuin of in die agterplaas wil speel. Die groot hibiskus met sy dubbellaag pienk blomme in die agterplaas wen gewoonlik en ek kan hulle ure lank deur my kombuisvenster dophou. Ek het nou die oggend verstom staan en kyk hoe ’n veldmuis hoog in die boom met ’n takkie langs loop en ’n blom pluk.

Aanvanklik het die duiwe my vreesik geïrriteer omdat hulle weier om Afrikaans te praat. “Everything is perfect,” het hulle aanhoudend gekoer. Totdat ek besef het, hulle sing eintlik “Alles is so mooi hier.”

En dit is. Van die breë gange met sy mooi houtvloere, die sierlike boog in die ingangsportaal, die loodglasvensters en die ou, ou teëls in die badkamer. Die huis behoort aan ’n emeritus-professor. Hy het jare lank Engels gedoseer aan Universiteit Kaapstad en het ook ’n hele paar digbundels gepubliseer. Sy ma en pa het in die huis gebly en hy as jong student. Hy het my vertel hoe sy pa self die kombuiskassies vir sy ma gemaak het. Ja, sê sy vrou, “it has always been such a happy house.”

Een van die eerste geregte wat ek in hierdie “happy house” gemaak het, was my ou bekende souttert. En in hierdie ou kombuis is dit asof hy nog meer op sy stukke is en sommer vir sy Franse familie koggel en tong uitsteek.

Karen se boere-souttert

Genoeg vir 6

4 snye witbrood, in blokkies gesny
2 koppies melk
2 eetlepels botter
1 eetlepel olie
1 pakkie swoerdlose strepiespek, in stukkies gesny
1 ui, fyngekap
2 koppies gerasperde cheddarkaas
1 koppie ham, in klein blokkies of repies gesny
4 gaar Frankfurters (die regte menere, asseblief), in klein stukkies opgekap
4 eiers, geklits
1 eetlepel gekapte vars pietersielie
1 teelepel mosterdpoeier
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
paprika vir bo-oor sprinkel

Plaas die broodblokkies, melk en botter saam in ’n kastrol en verhit oor lae hitte. Laat staan om af te koel. Verhit die olie in ’n pan en braai die spek daarin tot lekker bros en gaar. Skep dit met ’n gaatjieslepel uit op handdoekpapier en braai die ui in dieselfde pan in die spekvet. Roer die spek en ui saam met al die ander bestanddele by die brood-en-melkmengsel. Giet die mengsel in ’n gesmeerde oondbak of tertbord, sprinkel ’n bietjie paprika oor en bak vir 35 – 40 minute in ’n voorverhitte oond van 180°C.

WENK: Hierdie tert is ewe lekker warm of koud. Jy kan dit ook as ligte middagete saam met ’n lekker slaai voorsit of in kleiner blokkies sny en as southappies by ’n teepartytjie of saam met jou drankies bedien.

Lees ook

’n Tertjie teen die seer

Die eenvoud van dinge

The post Boere-souttert sonder grêndgeit appeared first on LitNet.

Foto: verskaf

Feesgangers kan op Saterdag 14 Maart saam met kenners van die Veldvleisvereniging van Suid-Afrika (Grass Fed Association of South Africa – GFASA) “voedsel met integriteit” proe tydens die vyfde jaarlikse Agri-Expo Landbouproereeks by die Toyota US Woordfees op Stellenbosch. Remona Voges het met Pieter Prinsloo van die Veldvleisvereniging oor dié lekker geleentheid gesels.

Pieter Prinsloo (foto: verskaf)

Pieter, Ontdek voedsel met integriteit bestaan uit ’n paneelbespreking en ’n proesessie. Waarop fokus die bespreking hoofsaaklik?

Besprekingspunte sluit in:

• Hoe gesonder die voedsel wat ons eet, hoe gesonder sal ons wees – nie net fisiologies nie, maar ook emosioneel en in terme van ’n verskeidenheid van verhoudinge, aangesien ‘n gesonde liggaam inderdaad ‘n gesonde mens huisves.
• Die integriteit van die voedsel wat ons eet, en die integriteit van die voedselwaardeketting, word deur verskeie faktore beïnvloed, soos hoe die plaas bestuur word in terme van sy water, die grond, die arbeiders, die diere, die biodiversiteit – en dan die kommunikasie daaroor na die eindverbruiker.
• Die verbruiker is nie losstaande van die produsent nie – die verbruiker en produsent is aanmekaargestik deur die voedselketting – hoe skoner en meer eerbaar die ketting, en hoe meer kennis daar is oor die ketting, hoe hoër die mate van integriteit.
• Dit verg egter ’n gemeenskap om produsente te ondersteun en hande te vat met produsente om wel sodanige voedsel met integriteit te produseer.
• Hoe korter die waardeketting, hoe beter ook vir alle partye en hoe nader kan die verbruiker aan die produsent kom.

Kan jy ’n bietjie meer oor die betrokke paneellede vertel asseblief?

Sjef en kosskrywer Errieda du Toit van Huiskok- en Kokkedoor-faam

Errieda du Toit (foto: verskaf)

Errieda is ’n koskultuurkenner, skrywer van tien kookboeke en inhoudsvervaardiger vir die Kokkedoor-, Koekedoor- en Kokkedoortjie-televisiereekse. Haar nuutste boek, Share, (Afrikaanse titel Saam) is aangewys as die Gourmand World Cookbook Awards se Suid-Afrikaanse wenner in die kategorie vir koskultuur. Dit handel oor ’n eeu van gemeenskapskookboeke en die kultuur van gedeelde resepte. Sy skryf gereeld vir tydskrifte soos Sarie en het ’n kosrubriek in Die Burger, Versnit. Haar kosblog Huiskok.com word wyd ondersteun. Haar radiostem was 16 jaar op RSG op die program Huiskok Glanskok te hoor.

Boervrou en deli-eienaar Marelise van Niekerk

Marelise van Niekerk (foto: verskaf)

 Marlise het kwalifikasies in voedseltegnologie, voeding en tersiêre onderwys. Sy was vir jare ’n dosent in gasvryheidstudies, asook ‘n konsultant. Sy is in 2012 getroud met ’n boer van Bedford in die Oos-Kaap en het in 2015 haar eie deli begin. Haar passie is om uitnemende kos met liefde te bedien. Sy glo “kos is eerlik” en “voedsel word gegee deur die een wat dit voorberei, en kos bring vreugde vir diegene wat dit saam geniet”!

Voorsitter van die Veldvleisvereniging van Suid-Afrika (GFASA), Adriaan Cloete

Adrian Cloete (foto: verskaf)

Adriaan is ’n stigterslid van GFASA, ’n holis van nature en deeltydse beesboer uit die Vryburg-omgewing, met groot belangstelling vir vernuwing en ’n passie vir dit wat toekomsgerig, volhoubaar en regverdig is. Hy het ’n liefde vir vleis en bees, vernaam inheemse rasse wat gehard en aangepas is by hul natuurlike habitat. Adriaan is ook ’n diplomatiese gesprekvoerder en spreker. Sy betrokkenheid by die Ultimate Beef Challenge en die Slow-Meat Events is voorbeelde van sy toewyding, waar aksies geloods is om die Suid-Afrikaanse Rooivleisbedryf te bevorder.

James Blignaut van Integra Trust / Voedsel met Integriteit

James Blignaut (foto: verskaf)

James is ’n natuurlikehulpbron- en omgewingsekonoom verbonde aan die Universiteit Stellenbosch se Skool vir Publieke Leierskap, SAEON, ASSET Research, Integra Trust en Restore Africa Fund Manager. James fokus op die ekonomie van restourasie en die herstel van gedegradeerde gebiede met die klem daarop om beide die grond en die mens te genees. James skryf ook graag (https://www.dailymaverick.co.za/author/james-blignaut) en is die outeur van http://restory.co.za.

Watter soort kos word geklassifiseer as “voedsel met integriteit”? Hoekom is dit ’n relevante onderwerp in ’n hedendaagse konteks?

Voedsel met integriteit is nie gekoppel aan ’n spesifieke landboubedryfstak nie, maar aan die manier waarop dit verbou en voorberei word met die nodige nasporing van die produksiemetode en die verwerkingsproses van die voedsel in die waardeketting.

Daar is dus drie aspekte van belang:

1. Die integriteit ten opsigte van die bestuur van die menslike en natuurlike hulpbronne tydens die produksieproses.
2. Die integriteit ten opsigte van die bestuur van die verwerkingsproses van die primêre produkte tot finale produkte.
3. Die kommunikasie en naspeurbaarheid van die produksie- en verwerkingsprosesse.

Met fopnuus die onderwerp van die dag tesame met ’n verskeidenheid kosgebaseerde siektes, is dit belangrik dat primêre produsente en verbruikers saamstaan om heilsame voedsel op die tafel te plaas, en dit met oorleg en met die nodige onderliggende inligtingsbasis.

Beskawings was van die begin van tyd onlosmaaklik verbind aan primêre landbou. Primêre landbou vorm die bakermat van beskawings oor alle eeue heen. Dit is maar gedurende die laaste 50 jaar, vir die eerste keer in die geskiedenis van die mensdom, dat daar ‘n ontkoppeling plaasgevind het tussen die verrysing van ’n nuwe beskawing en primêre landbou. Hierdie ontkoppeling maak dit moontlik vir verskeie wanvoorstellings van dit wat werklik heilsame voedsel is, en dus moet ons die wortels van ons voedselproduksie herbesoek.

Waarna kan mense uitsien om by dié geleentheid te proe en te ervaar?

• ’n Geurige vleishappie keurig voorberei.
• ’n Blik op volhoubare boerderypraktyke.
• ’n Gesprek oor die naspeurbaarheid van die oorsprong van dit wat ons eet, met die klem op die soeke na gesonde voedsel, met integriteit voorberei, geproduseer en voorgesit.
• Humor wat saak maak.
• Ons braai ons vleis op die plaas met akasiahout, wat gewoon bydra tot die besondere geur wat verkry word deur dit so voor te berei op warm kole. ’n Paar sakke hout gaan saam van die Oos-Kaap af om die ervaring met die gaste te deel.

Marietha Prinsloo is verantwoordelik vir die kos wat by die geleentheid bedien word. Kan jy ’n bietjie meer oor haar vertel asseblief?

Foto: verskaf

Marietha is ’n improvisasiekok en kook uit die hart met dit wat tot haar beskikking is. Die lekkerste bord kos is ’n bord wat met liefde en styl voorberei is. Gesonde leefstyl, aardsheid, natuurlikgeproduseerde vleise en hormoonvrye groentes uit haar plaastuin en die gebruik van natuurlike kruie en bymiddels is eerste prys. Sy leef, eet en slaap grasgevoerde vleis ... dit is haar beroep en haar passie. 

Truida-Mart Blignaut gaan ook help met die voorbereiding. Truida-Mart was tot einde 2019 ’n tuisskoolma en taaltutor vir beide tuisskolers en skoliere. Vanjaar, met albei kinders op universiteit, is 'n jaar van herbesinning. Die voorbereiding van 'n maaltyd is harde werk, maar hoogs bevredigend. Dit lê die basis vir die samesyn van die mense wat vir haar kosbaar is. Die bord, leeggeskraap en uitgelek, verteenwoordig soveel meer as net ’n vol maag: die lag, die gesels, die kuier, die stry, die interaksie en die saamleer . Dit verteenwoordig alles van haar huis. “Wanneer ek die maaltyd voorberei, weef ek my gesinslede saam – heerlik!”

Foto: verskaf

Die Agri-Expo Landbouproereeks vervat vanjaar agt pas-en-proe-sessies met bekende kos-en-wyn-persoonlikhede wat hul kennis deel terwyl gaste van vonkelwyn tot skaapvleis en kaas geniet.

Johan Ehlers, die uitvoerende hoofbeampte, sê dat Agri-Expo die beeld van landbou op opwindende maniere bevorder. “Hierdie inisiatief by die Toyota US Woordfees, in samewerking met ons vennote die Chenin Blanc Assosiasie en Standard Bank, Konsortium Merino en Veritas, JC le Roux, Fairview, Cape Vintners Classification, HORTGRO, die Veldvleisvereniging van SA (GFASA) en Spier Wines, skep ’n toeganklike en vermaaklike platform om landbou aan 'n wyer gehoor bekend te stel. Landbou is ’n vertoonvenster van kreatiewe kunsvorme, daarom is dit gepas dat Agri-Expo ander kunsvorme en landbou bymekaar uitbring tydens die Toyota US Woordfees."

Al die proesessies vind by Die Khaya in Ryneveldstraat, Stellenbosch plaas. Kaartjies wissel tussen R130 en R180. Slegs 70 kaartjies per proesessie is by Computicket beskikbaar. Besoek www.woordfees.co.za en www.agriexpo.co.za vir meer inligting.

The post Proe kos met integriteit by Toyota US Woordfees 2020 appeared first on LitNet.

Die Woordfees se aanbod is so oorweldigend, soms voel mens lus om eerder die berge in te hol. Maar, dan loop jy weer die gevaar dat FOMO gaan inskop en leef jy in vrees dat jy iets gaan misloop. Die ideale manier om dié krisis te pypkan is om na die Leefstyl-afdeling van die feesgids te blaai. Daar is ’n ruim verskeidenheid van ander feesaktiwiteite, wat nie noodwendig teatergebonde is nie, om by te woon.

Rustenberg Wines, in die Simonsbergvallei, bied hierdie jaar so ’n heerlike, rustige middag se buitelugplesier vir die vuisvoosfeesganger aan. Met net 16 plekke per sessie is jy saligheid gewaarborg. Die middag skop af met ’n wynproe onder die stokou eike. Wénèf du Plessis, die plaas se bemarkingsbestuurder, is ’n wynentoesias en hy vermaak mens met interessante staaltjies oor die plaas se geskiedenis. Daarna kry mens die geleentheid om saam met Rozanne Barlow (dié familie is sedert 1941 in besit van die plaas) deur die indrukwekkende tuine met die unieke labirint te stap. Ná die stappie is daar ’n oestafel vol kase en tuisgebakte brode en ’n verfrissende Muti gin en tonic om die hitte te besweer. Wyl mens teug aan jou drankie, verduidelik die energieke inwonende beeldhouer, Maritza Breitenbach, haar skeppingsproses. Koba Solms, Muti se moeder, vertel ook waar hierdie craft gin sy ontstaan gehad het.

Hierdie middag by Rustenberg voel soos ’n mini-vakansie en jy stap met totale genoegdoening daar weg. Oorweeg gerus een van die Leefstyl-items as afwisseling van die gewone feesplesier. Jou siel (en jou maag) gaan dankbaar wees.

#instagramresensie #woordfees2020 
@woordfees @rustenbergwines 
(Nadine Petrick @nakadien )

The post Toyota US Woordfees 2020 Instagram-resensie: Rustenburg-plaas: die skeppingsdrang en die druif appeared first on LitNet.

Die grootste buitelug kulinêre gebeurtenis in Afrika, die 2020 Suid-Afrikaanse Kaasfees, is afgestel weens die nasionale verbod op byeenkomste van meer as 100 mense. Die gewilde fees sou vanjaar vir die 19de keer aangebied word van Saterdag 25 tot Maandag 27 April 2020 op Sandringham buite Stellenbosch.

Foto: Pixabay.com

Die Raad van Agri-Expo, die organiseerder van die SA Kaasfees, het die afgelope week wyd met provinsiale regering en ander rolspelers gekonsulteer in die lig van toenemende kommer oor die Covid-19-pandemie.

Johan Ehlers, hoof uitvoerende beampte van Agri-Expo, het die fees se vennote, uitstallers en ondersteuners bedank vir hulle begrip en geduld. “Die SA Kaasfees bied jaarliks ’n platform aan kaasmakers en entrepreneurs van regoor die land om hul produkte aan tot 30 000 feesgangers bekend te stel. Die afstel van die SA Kaasfees sal ’n besliste ekonomiese impak hê.”

• Alle betaalde kaartjies sal deur Computicket vergoed word met kaartjiehouers wat direk deur Computicket gekontak sal word. 

• Die 20ste SA Kaasfees sal van Saterdag 24 tot Maandag 26 April 2021 op Sandringham buite Stellenbosch plaasvind. 

• Vir meer inligting, besoek www.cheesefestival.co.za of kontak Agri-Expo by tel 021 975 4440 of admin@agriexpo.co.za.

The post Persvrystelling: SA Kaasfees afgestel oor koronavirus appeared first on LitNet.

Min dinge kan meeding met ’n regte, egte hamburger. Dis ’n hele maaltyd wat jy in een hand kan vashou en happie vir happie kan geniet. Maar, die einste kitskoskultuur wat jare gelede vir ons die hamburger gebring het, het ons oor die jare met soveel verskillende weergawes gebombardeer dat ons lankal vergeet het hoe ’n regte hamburger moet smaak.

Ek was sewe jaar oud, ’n klein ou dingetjie met spierwit boksterte wat kaalvoet op die Karoovlaktes gespeel het, toe Big Mac daar ver anderkant die waters gebore is. Op Volmoed het ons van niks geweet nie – hamburger was ’n hamburger en kleintyd was ’n hotdog daar in die Xenia-kafee op Oudtshoorn vir my ’n groter bederf. Dit het my meer as vyftig jaar geneem voordat ek my eerste Big Mac sou proe. Die eerste McDonald’s het maar eers aan die einde van 1995 in Suid-Afrika geopen. En die kere wat ek in Amerika was, het ek geleef van groot bederf en nie van hot dogs en hamburgers nie.

Jim Delligatti. Foto: Wikipedia

Volgens Wikipedia was dit glo ’n Jim Delligatti van Pittsburgh,  Pennsylvania, wat met dié ding begin het. Die eerste twee name wat hy die bielie-van-’n-burger gegee het, het nie gewerk nie. “Aristocrat” het die Amerikaners koud gelaat. “Blue Ribbon” ook. Dit was die slimme Esther Glickstein Rose, wat as sekretaresse by ’n advertensie-agentskap gewerk het, wat Big Mac sy naam gegee het. Dis hoe die malligheid begin het.

Vir baie mense is die Big Mac die simbool van die groot Amerikaanse droom, van rykdom en dekadensie. The Economist het selfs ’n Big Mac Index waaraan dié koerant die lewensstandaarde in verskillende lande vergelyk. Hulle praat ook ligweg van “Burgernomics”. Daar is selfs ’n Big Mac-museum in North Huntingdon, Pennsylvania.

Michael S Lasky vertel in The Complete Junk Food Book van die negentienjarige Reenie Palmiere en Tom Kavano (20) wat ’n kitshuwelik gereël het, vinnig genoeg om in die Guinness Book of World Records opgeneem te word. Hulle het die onthaal net daar onder die goudgeel boog van die M van McDonald’s gehou, opgetooi in ’n trourok van kant en satyn en ’n spoggerige aandpak, maar met Big Macs en daardie vuurhoutjie-tjips van McDonald’s as kos vir die bruilofgaste. Die paartjie het ’n McDonald’s-horlosie as trougeskenk gekry.

Lasky skryf ook van die keer toe Koning Tāufaʻāhau Tupou, heerser van Tonga, op besoek in Los Angeles was. Die sjefs van die beroemde restaurant Chasen’s in die Wilshire Hotel het gereed gestaan om die koninklike smaakkliere te laat rieldans van genot. En wat maak hy toe? Hy bestel 30 Big Macs as versnapering na sy luukse hotelsuite!

Maar daar in die hart van die Karoo het ons van al hierdie dinge niks geweet nie. Ek het eers later in flieks, TV-programme en in boeke van dié Big Mac te wete gekom. En gewonder …

My uiteindelike kennismaking met die Big Mac laat my dink aan die wonderlike buurman wat ek in Loaderstraat daar in die Bo-Kaap gehad het. Hy was ’n altvioolspeler van St Cloud in Minnesota en het in simfonie-orkeste regoor die wêreld gespeel. Toe ek hom leer ken het, het hy in die ou Kruik-orkes gespeel. Toe hy die eerste keer in die Kaap aangekom het, het hy vertel, het hy nog so ’n paar dae blaaskans gehad voordat hy in alle erns saam met die orkes begin oefen het. Hy en ’n paar van die nuwelinge wou toe die kans gebruik om die Groot Vyf te sien. Hulle is eers op na Etosha in Namibië. Niks gesien nie. En toe is hulle Kruger-wildtuin toe. Die tyd was te kort en hulle het ook niks gesien nie. Hy is teleurgesteld terug Kaap toe. Die volgende dag, op pad werk toe, moes hy eers by die verkeerslig wag sodat die sirkus-optog kon verbygaan. In daardie dae (mag die Aarde ons vergewe!) was diere nog deel van die sirkus. En net daar, by ’n rooi lig in Adderleystraat, sien hy toe sy leeu, olifant, luiperd …

Ek is in 1994 vir die eerste keer oorsee, op my eentjie New York toe vir die bekendstelling van die eerste rolprentweergawe van The Lion King. Die eerste drie dae het ek op Disney se rekening in die Hilton Towers op Rockefeller Square gebly, ’n hanetreetjie van die beroemde Radio City Music Hall waar die bekendstelling gehou sou word. Daarna, het my redakteur gesê, moet ek goedkoper verblyf gaan soek. Huisgenoot, waar ek toe as vermaakredakteur gewerk het, betaal nie in Disney-dollars vir reis-en-verblyf nie.

Ek was min gepla. Ek het ’n wonderlike hotelletjie opgespoor, reg op Times Square en oorkant die Ethel Barrymore-teater. Buitendien het ek uitgesien daarna om vir die res van die week van hot dogs en hamburgers te leef. En om uiteindelik my Big Mac-ervaring te beleef.

Maar, daardie eerste dag op my eie, toe ek laatmiddag in die klein kroegie onderkant my hotelletjie met ’n glas rooiwyn sit en kyk hoe die limousines na die middagvertoning by die teater oorkant die pad in die sneeu stop om die vroue in hul pelsjasse op te laai, het ek bevriend geraak met die eienaar van die kroegie. Hy het ingegryp toe ’n vreemde skepsel hom aan my probeer opdring het waarna hy die man net daar by die deur uitgehelp het. Hy en sy vriende het my elke aand na ’n ander restaurant geneem en ek het nooit ’n hot dog of ’n hamburger gesien nie!

Dit was eers nou die dag, meer as vyftig jaar ná die geboorte van Big Mac, dat ek uiteindelik my eerste happie ervaar het. Ons was vroegoggend op pad na ’n Kuier-funksie in Worcester, deel van die tydskrif se verjaardagvieringe. Toe ons in die dorp aankom, het die span eers by die groot geel M gestop vir ontbyt. En daar kry ek toe my Big Mac. Dit was koud en ek was honger en dié burger het heel goed afgegaan. Maar ek het ook besef ek sal nie huil as ek nog vyftig jaar vir die volgende een moet wag nie. Ek maak eerder my eie.

Jy maak jou burger-patty van regte steak-maalvleis, niks anders nie. Die ideaal is om jou eie te maal van die steak-snit van jou keuse. Lendeskyf (sirloin) werk die beste, maar ek self kies kruisskyf (rump). Maar dis ook nie doodsake as jy jou slagter se hulp inroep of ’n pakkie steak-maalvleis uit die supermark se koelkas haal nie. En jy kan hoogstens ’n bietjie gerasperde uie, dalk ’n knoffeltoontjie en ’n bietjie speserye by jou patty sit. Enigiets meer maak van jou patty ’n frikkadel.

Ek het lank gelede ’n hamburger-pers gekoop en dis nogal die één kombuis-fieterjasie wat ek gereeld gebruik om die perfekte patty te vorm. Maar jy kan net so goed jou hande gebruik om ’n groterig bol te rol en dit dan plat te druk. Onthou net, die patty moet min of meer die grootte van die hamburger-rolletjie wees wat jy gebruik en jy moet in berekening bring dat die vleis effe gaan krimp wanneer jy dit gaarmaak. Bros rolletjies is lekker, maar hou dit vir ’n ander keer. Jy soek ’n sagte rolletjie, ligweg gerooster, om die eet van jou burger makliker te maak. En as jy ’n sous by jou burger soek, is dit op jou eie gewete.

Karen se regte, egte hamburger

Genoeg vir vier

Vir die patties

500 g steak van jou keuse (of klaargemaalde steak-maalvleis)
1 kleinerige ui, gerasper
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
1 knoffeltoontjie, gekneus en fyngekap
1 eetlepel Worcestershiresous
1 eier

Vir die samestelling

4 hamburger-rolletjies, gebotter en ligweg in die oond gerooster
blaarslaai van jou keuse
1 groot ui, in ringe gesny en in ’n bietjie olie in die pan gebraai (of jy kan rou uieringe gebruik)
2 tamaties, in skywe
sout en varsgemaalde swartpeper

Maal jou vleis in ’n vleismeul (of gebruik die kitsklaar maalvleis van jou slagter of die supermark) en plaas dit in ’n mengbak saam met die ander bestanddele vir die patties. Meng dit goed met jou hande en vorm vier patties, met jou hande of met ’n hamburger-pers. Die beste is om die patties eers op ’n bakplaat, wat met bakpapier gevoer is, vir ’n halfuur in die vrieskas te sit. Smeer die patties alkant met ’n bietjie olie. Verhit ’n riffelpan en gee die patties alkant net ’n kleurtjie voordat jy dit op die bakplaat in ’n voorverhitte oond van 200ºC vir 20 minute gaarmaak. Bou nou jou hamburgers met die geroosterde rolletjies, blaarslaai, uie en tamatieskywe. En moenie die sout en peper vergeet nie.

Lees ook

Lamsboud – die heel lekkerste is die onthou

Pophuise en pampoenkoekies vir die onthou

The post Bou jou burger met regte maalvleis, niks anders nie appeared first on LitNet.

Natuurlik is ek bang. En onseker. Nes al die ander mense in ons land ... in die wêreld. Ek weet nie of ek dalk self die virus gaan kry of my 81-jarige ma aan die siekte gaan verloor nie. My hart is seer wanneer ek sien hoe die musiek stilgemaak word vir my broer se talentvolle kinders, hoe hul lewens tot stilstand gedwing word. My lewe, as ek nou baie eerlik moet wees, lyk nie veel anders nie. Ek was nog altyd te veel van ’n introvert. Maar selfs ek hunker nou na die bietjie aanraking, die bietjie uitreik na vriende.

Tog kan ek nie help om te dink hierdie virus is tegelyk ’n vloek en ’n seën vir gesinne nie – vir die tot stilstand kom en die saamwees. Ek weet in baie huise moet die oorlog eers uitwoed voor wapenstilstand en, hopelik, vrede volg. Ons kan nie anders nie. Nou is die tyd om weer saam aan tafel te gaan sit en ’n gesellige skottel te deel, net die intieme binnekring van die gesin met niemand van buite wat die aandag verdeel en die balans versteur nie.

Dit laat my onwillekeurig terugdink aan my kinderdae toe ons so ingehok is met kindersiektes – masels, pampoentjies, waterpokkies ... Ek onthou min van siek wees, die ongemak en die wegbly van my maats. Ek dink met heimwee terug aan die wonderlike stories wat my pa vir ons in hierdie tyd vertel het. Dit was nie eintlik ongewoon nie. Hy het vir ons die wonderlikste karaktertjies geskep en in hul avonture laat deel. Maar kindersiektes was ’n seker manier om hom emosioneel af te pers en meer tyd aan stories vertel af te staan.

Ons het ’n hele klomp boeke gehad wat ons self kon lees. Ek was effens ouer en het vir my boetie voorgelees toe hy nog nie kon nie. Maar dit was nie lank voor hy self losgetrek het nie. Hy en sy maatjie, Bartel, het vir mekaar oor die plaaslyn stories gelees wanneer hulle elk in hul eie huis ingehok was met ’n kindersiekte. Ek soek nou nog na die wonderlike boeke van ons kindertyd. Helena JF Lochner se Dorie-agterste-vorie, die pratende pot en haar Kersvader wat sy warm rooi wolpak vir ’n oranje safaripak verruil wanneer hy in Desember hier by ons aanland. Ek het al Verna Vels se Liewe Heksie-boeke gehad. Bundels vol sprokies, verseboeke. Ek onthou nou nog die vrolike inleiding van die Huppelkind-plaat wat ons voos geluister het. My ma het later pluisies in haar ore gedruk wanneer Dawie Couzyn en Doris Brasch se kinderliedjies deur die huis weergalm het.

Niks daarvan het gekom by die stories wat my pa vir ons voorgelees het nie. Langenhoven se Brolloks en Bittergal. Van die dapper polisiehonde Roman en Robyn. Ek glo nie HS van Blerk of my niksvermoedende pa was voorbereid op my en my boetie se reaksie op die honde se heldedood nie. Ons was vir dae lank ontroosbaar. En gedigte ... Sondagaande om die kombuistafel was dit Groot verseboek, toe nog maar dun van lyf teen vandag se stewige kêrel.

Maar die groot lekkerte was die stories wat my pa sommer so in die vertel opgemaak het. Sy Rooi Jan, ’n soort Tarzan-karakter, was losweg gegrond op Casper H Marais se Rooi Jan-reeks wat hy seker uit sy eie kinderdae onthou het. Maar ek glo nie die oorspronklike Rooi Jan het naastenby sulke wonderlike avonture gehad soos die een waarop my pa voortgeborduur het nie. Sý Klein Duimpie was ’n miniatuur 007, met wapens en fieterjasies waarvan die slimme Q nooit kon droom nie. En met die miniatuur-arsenaal het die piepklein held groot manne laat sneuwel.

Een van die ander karakters uit my pa se storiebrein was ’n skoolseun wat homself onsigbaar kon maak en groot konsternasie onder sy maats en die onderwysers veroorsaak het. Maar ook hy het nie net sy gawe vir die grap aangewend nie – hy het mense gehelp waar hy kon. Dit was die slegte ouens wat in die slag gebly het. En dan was daar Piet Potlood, die seun wat met sy potlood iets kon teken en dit het werklik geword. Enige kind se droom ...

My ma het ook stories vertel, meestal van weeskinders wat eindelik ’n huis van hul eie gekry het of kinders wat van die huis weggeloop het wanneer dinge te veel geraak het. Ek het eers later, toe die legkaart van my ma se eie liefdelose kinderjare vir my in plek geval het, verstaan waaroor dit eintlik gegaan het. Natuurlik het die gedwonge saamwees ook ’n donker kant, soos in huise waar niemand nou van die geweld kan ontsnap nie. My hart gaan uit na hulle.

Vir my mense maak ek skottels vir die saamwees. Ons het miskien die stories ontgroei, maar die gesels hou nie op nie en die stiltes praat ook.

Karen se hoender-en-groenteskottel

Genoeg vir 6

Vir die groentelaag
1 groot ui, gehalveer en in skywe gesny
1 groot rooi ui, gehalveer en in skywe gesny
6–8 patats (kan ’n mengsel van gewone en borriepatats wees), geskil en in skywe gesny
3 knoffeltoontjies, gekneus en grofweg gekap
1 groot rooi soetrissie (of twee kleineres), wit gedeeltes en pitjies verwyder en in repe gesny
3 takkies roosmaryn
1 koppie hoenderaftreksel
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak

Vir die hoendermarinade
¼ koppie olie
sap en gerasperde skil van 1 suurlemoen
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en in stukkies gekap
3 knoffeltoontjies
3 roosmaryntakkies, blaartjies van die stammetjies gestroop
10–12 hoenderstukke
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak

Voer ’n oondroosterpan met foelie uit (dis opsioneel, maar dis net soveel makliker vir die skoonmaak agterna). Rangskik die uie, patatskywe, knoffeltoontjies en soetrissierepe onderin die pan. Plaas die roosmaryntakkies bo-op en giet die hoenderaftreksel oor. Geur met sout en peper. Bedek die pan met foelie en bak vir 30 minute in ’n voorverhitte oond teen 200ºC. Plaas intussen die bestanddele vir die hoendermarinade (behalwe die hoenderstukke en die sout en peper, natuurlik!) in die bekermenger van ’n voedselverwerker en verpulp dit tot ’n lekker dik sous. Plaas die hoenderstukke in ’n plastiekbak met ’n deksel wat dig toemaak en giet die marinade bo-oor. Maak dig toe en draai die bak ’n paar keer onderstebo. Haal die roosterpan uit die oond nadat die 30 minute verstreke is. Verwyder die foelie en pak die hoenderstukke bo-op. Geur met sout en peper. Plaas onbedek terug in die oond en bak vir nog 50 tot 60 minute of totdat die hoender deurgaar is. Op dié manier kry jy ’n sappige stukkie hoender wat van onder af deur die heerlike groete en pansappe gegeur is en van bo af ’n heerlike bros velletjie gebraai het. Nou kan elkeen vir hom ’n stukkie hoender skep en die groente onder uit die sous uit haal vir ’n heerlike, gesellige bord kos.

The post Natuurlik is ek bang appeared first on LitNet.

Karen Hart (foto verskaf)

Karen Hart praat met Naomi Meyer oor kos en COVID-19, die vreugdes en verdriet.

Karen, jy is kosredakteur by Kuier. Hoe het die afgelope tyd se gebeure rondom COVID-19 en die inperking jou wêreld beïnvloed?

Kosmaak is my werk en as kosredakteur van Kuier ag ek myself gelukkig dat ek daarvoor betaal word. Want eintlik is kook en bak vir my soos asemhaal – ek kan nie daarsonder nie. Dis my lewe en ek lewe daarvoor. En as ek daaroor kan skryf, is ek op my heel gelukkigste. Maar ek moet erken, die skryfgedeelte was nog altyd vir my die moeilikste. Met die kokery gee jy reeds so baie van jouself, en met die skryf daaroor laat jy mense toe om nog dieper in jou siel te kyk.

Ek is ’n introvert, en met die inperking het ek besef dat my wêreld nie eintlik baie verander het nie. Daardie besef het my nog dieper laat kyk. Ek weet ek gaan nie méér na buite toe leef wanneer die inperking verby is nie, maar dit het my beslis gehelp om myself beter te verstaan. En groter waardering te hê vir die dinge daar buite wat ek nou met die inperking ontneem is. Die belangrikste bly maar die mense in jou lewe – vriende, familie, kollegas ... My kombuis by die huis was nog altyd, voor inperking al, my werkkombuis en ateljee. Ek het maar af en toe kantoor toe gegaan, vir ’n vergadering of sommer net ’n flou verskoning om vinnig in te loer en vir almal hallo te sê. Dis nou een van die dinge wat ek die meeste mis.

Die grootbase van Media24 het nog vinniger as die regering opgetree. Ons het al ’n week of twee vóór die amptelike grendeltyd opdrag gekry om alle fotosessies, ook die kosgedeelte, te staak. Trouens, ek het die oggend van my laaste kooksessie ’n oproep van die assistentredakteur gekry om te hoor of dit moontlik is om die sessie van daardie dag te kanselleer. Gelukkig was ek reeds besig met die voorbereidings en ons het toe maar deurgedruk.

Wat my die meeste ontstel het van die hele storie, was die koorsagtigheid waarmee die mense voor inperking op die winkels toegesak en die rakke leeg gekoop het. Toe ek gaan inkopies doen het vir die laaste kooksessie, het ek gesukkel om al die bestanddele te kry. Soos die geluk (ongeluk!) dit wou gehad het, was die tema maalvleis. Daar was een pakkie op die supermark se koelrakke oor. Gelukkig het die slagter my gehelp. Met die res moes ek maar kreatief dink en het hier en daar die resep wat ek in gedagte gehad het, so ’n bietjie aangepas en verander.

Dit was eintlik baie snaaks. Toe ek eindelik by die kassiere kom, kyk ek so af na my trollie – dit lyk vir my toe nie veel anders as dié van die koorskopers nie. Die ergste is dat ek sommer so met die verbyloop ook ’n groot pak toiletpapier vir persoonlike gebruik in die trollie gepak het. En twee groot pakke manspapiersakdoeke vir my ma. Ek lag toe en verduidelik aan die kassiere dat ek nie voorraad opkoop nie, maar gereed maak vir ’n fotosessie. Sy het my moeg en meewarig aangekyk, skaars ’n sweempie van ’n glimlag, so asof sy wou sê dié ou storie het sy ook al gehoor.

Net ’n week later het ek vir die laaste keer supermark toe gegaan vir my gewone inkopies vir die huis. My trollie het nie baie anders daar uitgesien as ander tye nie, net hier en daar ’n paar ekstra goedjies, want ek sou mos weer kom – die supermarkte bly tog oop. My begroting het in elk geval nie koorskoop toegelaat nie – ek weet nie hoe ander mense dit reggekry het nie. Ek was geskok om te sien hoe leeg die rakke is. En ek het gewonder of die hele nasie nou in broodbakkers ontaard het. Ek het nog altyd af en toe gesorg vir ’n varsgebakte brood op die tafel, maar ek kon daardie dag nie ’n enkele sakkie broodmeel, steengemaal of nie, in my trollie pak nie.

Maar toe die erns van inperking my eers later tref, het ek my inkopies aanlyn begin doen en een of twee keer ’n week na die klein superette om die hoek gestap om vars brood en melk, en room vir my koffie, te koop. Die eienaar van die winkel het gelukkig besef hy moet in hierdie tyd die beste van ’n slegte saak maak en het begin om die wonderlikste vars groente en allerhande ekstras aan te hou, selfs tuisgemaakte maskers. Elke keer met die terugstap huis toe het ek myself verwens wanneer die swaar sakke my arms afrem.

Ek verstom my elke dag aan die vindingrykheid van mense. Dis nie net die eienaar van die winkeltjie om die hoek wat besef het hy moet vinnig leer om dinge anders te doen nie. Toe ek eers aanlyn begin inkopies doen, het ek gesien hoe mense vinnig leer opstaan en aanpas het. Ek het die wonderlikste afleweringsdienste ontdek. Vars groente en vrugte, geroosterde koffiebone, kruideniersware ... noem maar op. Maar ek het ook gou besef aanlyn inkopies kan baie vinnig in ’n verslawing ontaard, veral omdat ’n mens emosioneel so weerloos in hierdie tyd is. En selfs die basiese dinge het skielik soveel duurder geword.

Ek het dié week vir die eerste keer in twee maande weer in ’n supermark gekom toe ons kosfotosessies vir Kuier hervat is. Dis maklik om vir die huis aanlyn inkopies te doen en vir aflewering te wag, maar dit werk nie met die beplanning van ’n fotosessie nie. Dit was wonderlik om ’n slag self tussen die rakke deur te loop en te kies wat ek wil hê en dinge waarvan ek al vergeet het, weer raak te sien. Die enigste probleem was die ellendige masker wat kort-kort my bril so laat opwasem het dat ek skaars kon sien.

Wat die res betref ... Ek het reg aan die begin van inperking besef ek moet by my roetine hou as ek enigsins sin van die lewe wil maak. Dit het vir my belangriker as ooit vantevore geword om steeds vroeg op te staan. Eintlik nou meer as tevore. Net voor inperking is my ma toegegrendel in ’n wêreld van haar eie met die demensie wat eindelik in al sy felle wreedheid toegeslaan het. Die paar uur in die oggend is al wat ek werklik vir myself het voordat sy wakker word en ek haar  moet versorg.

Die roetine is nie net vir my nie, maar ook vir my ma – ’n klein bietjie reëlmaat in haar verwarrende wêreld. En vir my gemmerkat, Bliksem, wat baie daarop gesteld is dat dinge, soos altyd, op die regte tyd moet gebeur en dat elke ding op sy plek is.

Ek word vanself vroeg wakker. Dan staan ek en Bliksem op. Ek gee hom kos, maak my mengsel van kookwater met rou heuning en appelasyn wat ek nou al vir jare elke oggend drink. Dan eers mag ek my moka met die varsgemaalde koffiebone op die stoofplaat sit en wag vir daardie eerste slukkie koffie. Terwyl ek wag, steek ek sewe kerse aan – ’n dankbaarheidsritueel vir elke faset van my lewe. En ek steek ’n agtste kers aan – een vir hoop. Dis nou al jare lank my gewoonte. En wanneer ek daardie eerste slukkie koffie neem, soek ek vir my ’n mooi aanhaling om my deur die dag te dra en te help om die betowering in die lewe raak te sien.

Want die een ding wat die inperking en die nuwe eise van my ma se grendeltyd my geleer het, is dat jy net kan oorleef as jy leer om die klein wonderwerkies raak te sien en te waardeer. Wanneer ek emosioneel op ’n laagtepunt kom (en jy kry daardie dae – dis menslik), hoor ek hoe skel die eekhorinkie in my tuin. Of ek sien die volmaan, wanneer ek dit die minste verwag, deur my badkamervenster. Ek put eindelose genot uit die bloupers blommetjies by my voorhekkie en die gezoem van die bye in die bloeisels van my lukwartbome. Ek woon ook in ’n straat waar my bure opgewonde raak oor verskietende sterre en die seldsame roofvoëls wat nou hul verskyning maak. En ek lag vir die volronde pensies van die twee janfrederikkies wat in die boomtoppe speel.

Jy het onlangs vir LitNet ’n rubriek geskryf waarin jy wys op hoe mense terapeuties kos maak en bak in die inperkingstyd. Maar daardie vrolike koservarings voel of dit ’n bietjie vervaag soos wat die inperking voortduur. Watter soort tendense bespeur jy nou - as jy so in mense se virtuele kombuise inkyk? 

Kook en bak was nog altyd vir my terapeuties, en nou nog meer as tevore. Ek het jare gelede die hartseer van my sielemaat se dood só verwerk – van vroegoggend tot laataand voor die stoof gestaan en kook. Gelukkig was daar baie bure wat bakhand gestaan en gewag het met die uitdeelslag. Met elke geliefde kat se dood was dit dieselfde storie – Trompie, Klawerkat, Thomas, Cleo en Sagrys. Toe ek destyds redakteur van Tv-plus! was, op ’n plek in my lewe waar die vermaakwêreld sy bekoring verloor het, het ek saans by die huis gekom en gekook en gekook om van al die frustrasie ontslae te raak.

Vier jaar gelede, toe ek Maswazi by my in die huis geneem het, het ons nog so tussendeur alles Saterdae vir die mark gebak, en deur die week vir ’n paar winkels wat van ons koekies en ander soetgoed op hul rakke aangehou het. Die mark het lankal sy deure gesluit, maar die gebak vir die winkels het Maswazi lekker besig gehou. Vir my is die beste bestanddele baie belangrik, en ek duld nie plaasvervangers nie. Dis regte botter en baie goeie sjokolade, vars neute en regte vanielje-ekstrak. My winsgrens is dus baie klein. Boonop was ek nog nooit ’n baie goeie sakevrou nie. As ek nou regtig eerlik moet wees, was die bak nog altyd maar vir die genot wat ek en Maswazi daaruit put en die verkoop daarvan bloot om te kan bekostig om daarmee voort te gaan.

Met hierdie grendeltyd het ek besef ek en Maswazi moet aanhou bak, bloot vir die genot daarvan en die wonderlike terapie. Die bure wou koop, maar ek het besluit in die grendeltyd gee ons – deel die genot met ander sonder om iets daarvoor om te vra. Ook met die kook het ek dinge anders benader – waar ek voorheen miskien ’n foto sou geneem en op sosiale media geplaas het, het die stille aanklag van die honger mense daar buite my daarvan weerhou.

Moenie my verkeerd verstaan nie – daarmee veroordeel ek nie mense wat die genot van kook en bak in hierdie tyd ontdek het en die wonder daarvan wou deel nie. Ook nie die mense wat al jare gewoond is om dit te doen nie. Ek kon net nie. En dit was nogal lekker om vir die eerste keer in ’n lang tyd net te kook vir die genot daarvan en, natuurlik, sodat my huismense dit saam met my kan geniet.

Die een ding wat my gevang het, is dat dit ongelooflik moeilik geword het om te skryf. Net die gedagte daaraan het my in ’n koue sweet laat uitslaan en uitasem van angs gelaat. Ek dink dis omdat ’n mens so hard moet werk om in jou kop ’n nuwe normaal te skep en maniere te vind om geestelik te oorleef. En jy is so bang jy skryf dalk ’n senuwee raak.

Ek dink die groot fout wat ek gemaak het (en ek lees dit ook so tussen die lyne deur in die inskrywings op sosiale media), is dat ek gemeen het hierdie inperkingstyd gaan my nou die kans gee om meer te skryf, dinge te doen waarvoor ek nooit tyd kry nie – kaste en rakke reg te pak en te organiseer. Nuwe vaardighede aan te leer. Maar daar het nie veel van gekom nie. Ek het wel geleer om in die herfsonnetjie op die stoep te sit en die stilte in te drink, om myself minder te kasty en ook toegewings te maak vir die tye wanneer die donkerte my oorval.

Ek het ook geleer om met minder irritasie en met meer deernis te kyk na die histerie op sosiale media, of dit nou die verbete plasing van kookfoto’s en -video’s is, of ’n gekerm oor die inperking en soms onverstaanbare reëls en regulasies. Ek het ook geleer om minder tyd en aandag daaraan te gee en te sorg dat my kop skoon bly. Ek het tyd gemaak om boeke te lees waarvoor ek nooit tyd kry nie, boeke wat niks met kos of kosmaak te doen het nie. En vreemd genoeg het juis dit my opnuut geïnspireer met my kokery en my eindelik weer laat skryf.

Kosmaak is terapeuties slegs as mens kos in die huis hét. In ons land is daar baie mense wat nie juis iets te ete het nie, en in hierdie dae nog minder, soos jy reeds hier bo na verwys het. Het jy voorstelle of idees vir mense om in hierdie tyd met minder reg te kom? Wat is staatmakers in die kombuis vir lesers uit alle inkomstegroepe? 

My hart bloei vir die mense wat honger ly en my hart word baie seer dat mense nog ten aanskoue van soveel ellende die raskwessie wil bysleep. Die virus het baie lelike dinge in mense na vore gebring, maar ook ongelooflike mooi. Daar is soveel mense wat uitreik en ander probeer help. ’n Mens lees elke dag van die mooiste verhale op sosiale media. Dit gee ’n mens nuwe moed en ook die aansporing om ’n beter mens te probeer wees en op ’n beskeie manier ook ’n verskil aan die harde werklikheid te probeer maak. En gee ’n goeie balans aan die kleinlikheid en galbrakery wat jy ook op dieselfde blaaie raaklees.

Met die inperking het die honger van ander en ook die skielike styging in kospryse my baie meer bewus gemaak van die gevaar van vermorsing. Voor die virus al was daar baie stemme in die koswêreld wat opgegaan het en ’n punt daarvan gemaak het om disse op te tower uit bestanddele wat andersins in die vullisdrom sou beland het. Daar was selfs ’n hele episode van een van die Masterchef-seisoene wat dié uitdaging as tema gehad het.

Ek probeer deesdae om alles wat ek kan te gebruik – ek hou die stingels wat ek van spinasieblare afsny en die stronke van kool en blomkool om later in sop te gebruik. Ek gebruik ou brood in die wonderlikste nuwe geregte en uit oorskietkos tower ek opwindende nuwe geregte op. Uit die oorblyfsels van Paasfees se paasbolletjies en kerrievis is die wonderlikste viskoekies gebore. My huismense kyk met nuwe oë na my.

Ek het ook skielik besef dat ek tot nou toe eintlik nagelaat het om Maswazi se gunstelingkos vir hom te maak. Nou kook ek gereed krummelpap en sorg dat daar ’n bottel Amasi in die yskas is vir sy “Afrika-slaai”. En vir middagete maak ek ’n lekker groentemengsel en wors om saam met die pap te eet. Ek kook ook meer gereeld met pasta en rys, lensies en boontjies. En sop is die vinnigste manier om baie groente en heilsaamheid in jou lyf te kry.

Baie supermarkte wat goeie slagters op die perseel het, verkoop hoenderkarkasse en sopbene wat nog so baie om die lyf het dat jy dit nie noodwendig net vir sop hoef te gebruik nie. Ek het al die heerlikste hoenderdisse en vleisbredies hiervan gekook.

Ek wil terugkeer na my tweede vraag – kosmaak hoef dalk nie terapeuties te wees nie, maar dit hoef ook nie troosteloos te raak nie. Wil jy ’n vrolike resep deel wat lesers kan opbeur?

Ek het nou die dag winkel toe gestap om brood te koop. Toe oorval die lus vir pynappel my – ’n lekker pynappelslaai saam met ons middagkos, het ek gereken. Maar dit was midde-in die histerie oor pynappelbier en daar was nie een pynappel, nie eens ’n verlepte enetjie, op die rak oor nie. En toe ek verby die blikke ingemaakte pynappel stap, toe dog ek: miskien nie pynappelslaai nie, maar wat van ’n lekker outydse pynappelyskastert. En toe maak ek een uit ’n ou resepteboeke van my ouma. Ek het al vergeet hoe lekker so ’n ou kommin tert kan wees.

Ek bak ook gereeld vir ons kolwyntjies. Niemand kan vir die wêreld kwaad bly of stres oor inperking as jy ’n kolwyntjie kan versier nie. En die eet daarvan neem jou terug na verjaardae lank gelede, uit jou kindertyd, toe grootmensgoed nog ver en onwerklik was. Wanneer dit reën, bak ek pannekoek. Of, sommer net vir die lekker, plaatkoekies vir ontbyt. En ek maak die flesse vol malvalekkers van alle kleure en geure, nougat van rou heuning en varsgeroosterde neute.

Dis die een ding wat inperking ook by my kom inskerp het: Wees goed vir jouself, wees goed vir ander. Soek die betowering, selfs al moet jy dit ver gaan haal in die onthou uit jou kindertyd.

Kos en Covid het my die afgelope tyd laat nadink oor hoe iets soos hierdie virus mense se keuses van beroepe mag beïnvloed. Tog is kosmaak ’n kuns, en om vir ander mense kos te maak wat lekker is, ’n unieke lekkerte. Kyk in jou kristalbal en skryf ’n bietjie hoe jy dink die restaurantbedryf dalk kan krimp, maar dit nog kan maak te midde van COVID-19, al bly dit dalk nog jare lank met ons?

My hart gaan uit na die mense in die kosmaakbedryf, dié wat hul werk verloor het oor tydskrifte wat sluit, en advertensiemaatskappye wat nou nie meer kosstilleerders kan gebruik nie. Ek treur oor die klein restaurantjies wat nie heelhuids anderkant gaan uitkom nie, bekende kosplekke wat die deure moet sluit of lankal reeds tou opgegooi het. Maar dan sien ek ook hoe baie van die kosmense vinnig leer om aan te pas en op allerhande slim maniere die inperking tot hul voordeel benut. Ek sien ook hoe kosmense die nuwe werklikheid op sosiale media gebruik om hulleself en hul unieke produk te bemark. Ek sien ook op die internet restaurante van oorsee wat sonderlinge maniere vind om sosiale distansiëring te verseker – wonderlike “tentagtige” afskortings in allerhande vorme wat elke tafel isoleer. Die groot nadeel is natuurlik dat dit ’n duur storie kan wees.

Vir my is die een groot voordeel van die virus dat higiëne nou so ’n groot en baie belangrike rol speel en nie net iets is wat die gesondheidsinspekteur tevrede moet stel nie. En dis waarskynlik ook ’n broodnodige inspuiting en aansporing tot groter kreatiwiteit – net die mense wat daarin kan slaag om die situasie tot hul voordeel te benut en nuwe maniere gaan vind om die bedryf aan die lewe te hou, gaan dit maak. ’n Vriendin wat ’n burgerstalletjie by die Earth Fair-mark in Tokai bedryf het, het nou in vlak 4 ’n Vrydagmark begin wat net op aflewerings staat maak. Jy bestel deur die loop van die week, en Vrydae het sy ’n afleweringsdiens wat van die stalletjies se produkte aflewer – alles streng volgens regulasies, maar met die heerlike gevoel van ’n Vrydagmarkstemming.

• Foto's is deur Karen Hart verskaf

Lees ook:

Die allerlekkerste roomys

Regte outydse suurlemoenstroop

Boere-souttert sonder grêndgeit

Bou jou burger met regte maalvleis, niks anders nie

Natuurlik is ek bang

The post Hart-kos: Karen Hart oor kos en COVID-19 appeared first on LitNet.

Foto: verskaf

Malvalekkers is vir my feetjiekos, sagte kussinkies van genot – hopeloos te veel suiker en net te lekker om nié toorkos te wees nie. Ek onthou die eerste keer toe ek gevlieg het – ek was al in my twintigs. Ek het my verwonder aan die stapels wolke buite my venster. En in my verbeelding het ek gesien hoe ek pardoems! op die verebed van saamgekoekte malvalekkers neerplons en op en af bons terwyl ek uit my maag uit lag.

Dit was deel van die lekkerte van kleintyd. Sherbet, pienk Star-toffies en die suurklontjies by die Handelshuis op Prins Albert, so uit die glasflesse in papierhorinkies geskep. Vir ’n tiekie kon jy baie lekkers koop. Maar die lekkerste van alles was die malvalekkers. Daarvoor het jy so ’n bietjie ekstra gespaar. Maar dit was die moeite werd. Elke lekker het jou hele kies vol gemaak voordat dit weggesmelt en die soet aan jou tong en verhemelte bly kleef het. Jy kon nie jok oor malvalekkers eet nie – die wit poeierkring om jou mond en die fyn wit stof aan jou hande en klere het jou gou verraai.

Maar, ai, die ontnugtering wanneer jy grootmens word. Behalwe dat jou kop so volgeprop word van wat jy mag en nie mag eet nie, het die meeste van die lekkergoed óf verdwyn óf so ’n fabrieksmaak met die massaproduksie gekry dat die geure en kleure van kleintyd vir altyd verlore is. Die Handelshuis bestaan lankal nie meer nie. Suurklontjies kry jy glad nie. As jy ver soek, kan jy nog Star-toffies kry. Peperduur, ja, maar dit proe genadiglik nog dieselfde en kleur jou hele tong pienk. Die sherbet van nou is glad nie meer dieselfde nie. En die malvalekkers is klein rubberkussinkies sonder smaak.

Dis nie al ontnugtering wat grootword bring nie, En dit neem ’n leeftyd van dure lesse om jou weer te laat soek na daardie betowering van kleintyd se dinge. In die woorde van DH Lawrence: “We have buried so much of the delicate magic of life.”

’n Mens kan ongelukkig nie kies om dinge wat verby is, ongedaan te maak nie, al sou jy hoe graag ook wou. En as jy goed daaroor dink, is dit ook dié dinge wat jou op die ou einde die mens gemaak het wat jy vandag is. Die keuse lê daarin of jy ook die mooi kan haal uit dit wat verby is en kan vrede maak met die dinge waaroor jy skaam voel. Die grootste uitdaging is nie net om die lesse wat jy geleer het, positief aan te wend nie, maar ook hard te probeer om jouself te vergewe. Dis die moeilikste van alles.

My eerste klein babatreetjie om sin uit my lewe te maak, was om onbeskaamd uiting te gee aan die kind in my en weer na daardie betowering te soek. My hele huis is vol dinge wat my soveel kinderlike vreugde gee. My kombuis hang vol hekse, klein en groot. En as jy mooi kyk, sal jy ook ’n paar van hulle in die ander kamers sien wegkruip. Grotes, kleintjies ... meer as twintig van hulle. En drie van hulle – die Rooiheks, die Groenheks en die Geelheks – begin hard en honend lag wanneer jy iets laat val in die kombuis.

Jare gelede, elke keer oor die Paastyd, het ek by Woolies die oulikste koekiehouers raakgeloop: ’n koei en ’n hoenderhaan. Wanneer jy die deksel – die kop – lig om koekies uit te haal, kraai die haantjie en die koei moe. Maar as die lig reg val, maak hulle geluide sonder dat jy eens die deksels hoef te lig. Ek moes eenkeer, tydens ’n kosfotosessie, ’n kombers oor dié twee gooi. Elke keer wanneer die kamera se flits afgegaan het, het hulle begin raas – erger as die musikante van Bremen. Hulle staan nou in my kombuisvenster. Vroegoggend kraai die haantjie asof dit sy plaaswerf is en smiddae laat die koei van haar hoor. ’n Astrante klein hoenderhaan, wat al sy kammetjie verloor het, waak oor my spens. Sodra jy by die deur inkom, begin hy kekkel en kraai ... pik-pik-pik-kwê.

In my nuwe huurhuis het ek twee kaggels. Gelukkig werk hulle nie, want ek haat kaggel skoonmaak en die reuk van rook of ou as. Die een kaggel is toegemaak, maar die ander een noem ek my feetjieherd. Dis nou die tuiste van my sewe klein feetjies, Ook die paddaprins, wat al sy een oogbank nerf-af geval het, het daar ’n sitplek gekry. En smiddae gooi die herfssonnetjie die vreemdste flertse lig op dié kaggel, ligspikkels wat tussen die feetjies ronddans.

Toe ek destyds deel geword het van Bella se mark by The Palms in Woodstock, het ek begin oplees oor malvalekkers maak. Ná ’n groot gesukkel het ek die resep vervolmaak. En dit was die lekkerste om agter my marktafel te staan, die glasflesse oop te maak en kinders en grootmense te laat proe van dié lekkerte – so anders as die plastiekpoffers wat jy nou in die winkels kry. Die genoegdoening en verwondering op die gesigte van kinders én grootmense was genoeg aansporing om my elke Saterdagoggend maar weer vieruur op te laat staan om malvalekkers vir die mark te maak.

En elke keer wanneer ek die geurmiddels in die wit meringuewolk inroer, voer dit my weg na daardie wolkemassas wat ek deur die vliegtuigvenster gesien het. En ek bons op en af in ’n verebed van fantasie terwyl my lag klokhelder en suiwer weerklink.

Karen se malvalekkers

Foto: verskaf

Lewer ongeveer 20 lekker groot blokke

2 koppies suiker
2½ eetlepels gouestroop
1 koppie water
2 eetlepels gelatienpoeier, geweek in 6 eetlepels water
2 eierwitte
’n knippie sout
1 teelepel vanieljegeursel
Rooi voedselkleursel
5 eetlepels versiersuiker
5 eetlepels mielieblom (Maizena)

Verhit die suiker, gouestroop en koppie water saam oor matige hitte tot kookpunt. Laat ’n hele rukkie staan en kook (ongeveer 20 minute of meer) totdat die hele oppervlak later met fyn borrels bedek is (as jy ’n temperatuurmeter het, sal dit 120° C lees). Terwyl jy die suikerstroop kook, giet die 6 eetlepels water in ’n klein bakkie en sprinkel die gelatienpoeier liggies bo-op. Laat ongeveer 15 minute lank staan. Wanneer die suikerstroop gereed is, haal dit van die stoofplaat af en roer die gelatien by totdat dit heeltemal opgelos het. Klits die eierwitte tot styf met die knippie sout en voeg die vanieljegeursel by. Voeg die suikerstroop in ’n dun straaltjie by die eierwitte terwyl jy heeltyd klits. Klits dit aanhoudend vir ongeveer 5 minute. Meng die versiersuiker en mielieblom en sprinkel 2 eetlepels daarvan in ’n gesmeerde vierkantige pannetjie. Giet die helfte van die mengsel in die pannetjie en maak die oppervlak gelyk. Meng ’n druppel rooi voedselkleursel by die res om ’n mooi pienk kleur te kry en giet bo-op. Maak mooi gelyk en laat vir minstens 2 uur staan om te set. Haal dit uit die pan en sny in blokke. Gooi die res van die versiersuikermengsel op ’n plat bord en rol die blokke soos jy dit gesny het in die mengsel sodat hulle nie aan mekaar kan vassit nie. Bêre in ’n lugdigte houer.

The post Niks kom by tuisgemaakte malvalekkers nie appeared first on LitNet.

Fotobron: Unsplash

Lied van die lemoen

"Wat het die son met jou gedoen, lemoen?"
"Hy’t my gestreel, hy’t my gesoen.
Nou is ek rooi en ryp en rond,
’n vreugde vir die oog en mond!"

"Die son het jou met lig geraak, lemoen?"
"Hy’t my geskroei, gebrand, geblaak.
Nou is ek vuur uit daardie bron,
die ene vlam; die ene son!"

"En snags die maan … wat van die maan, lemoen?"
"Haar silwer arms om my geslaan.
Toe’t van haar koelte in my gegaan,
stil in my sap gesypel, langsaam aan."

"Die aarde het jou niks geskenk, lemoen?"
"Sy klei, deur dou of reën gedrenk.
Nou is ek son én maan en dag én nag,
het ek van aarde en lug hul vog, hul krag."

"Wat het die mens met jou gemaak, lemoen?"
"Vir my gesorg, oor my gewaak.
Nou’s ek dié seën op sy strewe,
simbool van vrugbaarheid en lewe!"

"Wat moet ons met jou doen, lemoen?"
"Ek wil ’n goue glans wees tussen groen,
gepluk word dan, só met my lot versoen,
lemoen wees slegs, lemoen, lemoen, lemoen!"

Uys Krige

Lemoen in enige ander taal klink nie so mooi vir my nie. In Afrikaans sing die naam – lemoen, lemoen, lemoen. Naas “Die Blinde se Geloof”, ook van Uys Krige en ook oor lemoene, is hierdie een seker een van die mooiste lemoengedigte. Ek wonder baiekeer of dit die Spaanse son en die lemoene daar oorkant die water was wat Uys Krige so betower het. Of dalk was dit juis die lemoene wat hom laat terugverlang het huis toe, na die boorde van hier.

As ek die storie van Adam en Eva moes oorvertel, sou dit die lemoen wees wat tot hul val gelei het. Die lemoenboom daar in die middel van die tuin sou Eva al met die geur van sy bloeisels verlei het. Ek onthou hoe ek eenkeer saam met ’n publisiteitsbeampte van die destydse SAUK van Kaapstad na Niewoudtville gery het om ’n storie te doen oor die verfilming van die reeks, Die Manakwalanners. Die pad was lank en ver. Ná ’n paar honderd kilometer het ek gewonder oor die parfuum van die vrou langs my in die motor, totdat ek besef het ons ry nou deur lemoenwêreld en die lieflike geur is dié van die lemoenbloeisels.  

Ek kan net dink hoe Eva haar moes verwonder het. Dis seker net daar ook dat die vrou se liefde vir parfuum gebore is. En toe die bloeisels verdwyn en die boom begin swaar dra aan die helderoranje vrugte, kon sy haar nuuskierigheid nie langer bedwing nie …

Maar dis bloot ’n verbeeldingsvlug. Die eerste lemoene word eers ’n bietjie meer as driehonderd jaar voor Christus in Chinese geskrifte genoem, ’n vrug gebore uit die huwelik tussen pomelo en mandaryn. En ek is maar te bly ek het nie vóór daardie tyd geleef nie – die lewe sonder lemoene sou maar saai gewees het. Die kleur en geur, die klein smaakontploffing in jou mond. 

Ek onthou hoe ons op skool pouses buite in die wintersonnetjie gesit en die lemoene tussen ons hande gerol en gerol het, baie versigtig met die vingers gekneus het dat die skil nie voortydig oopbars nie. En wanneer die skil papsag gevoel het, het jy aan die bokant die skil oopgebyt en die sap uitgesuig. Agterna het jy die vrug oopgebreek en die vlees met jou tande opgehark. Ander kere weer het jy die lemoen met jou vingers geskil, oopgebreek en huisie vir huisie opgeëet. Die lekkerste was om ’n babahuisie tussen die ander te ontdek. Of beter nog, ’n dwerglemoentjie aan die binnekant, aan die gatkant van die groot lemoen.

Vandag is daar altyd lemoene in my kombuis. Ek verbeel my al ek kan nie kook as daar nie ’n bak vol gloeiende oranje reg in die middel van my kombuistafel staan nie. Wanneer die seisoen verby is, verseg my groenteman om die duur vrug op die mark te koop. Dan soek ek maar elders. Daar is ’n vrugtestalletjie op die parkeerterrein van ’n inkoopsentrum naby my wat heeljaar lemoene aanhou, stroopsoet en tot barstens tot vol sap. Ek weet ek betaal dan hopeloos te veel vir die klein bietjie genot. Maar dis hoe dit is …

Ek begin die dag met vars uitgedrukte lemoensap. Ek geur my hoenderkerrie en tamatiebredie met lemoenskil. Lekker soetpatat. Pampoenkoekies met ’n skeutjie koffie en ’n bietjie lemoenskil. Heerlike varktjops in ’n lemoensous. Daar is ’n vaalte in botterskorsiesop sonder ’n bietjie lemoen. Ek bak ’n veerligte lemoenkoek gegeur met vars sap en skil. Ek maak vrolike, kleurvolle slaaie met avokado en lemoen, wortel en lemoen, beet en lemoen … vir my is dit net tamatie wat sukkel om met lemoen te versoen.

Wanneer die reën daar buite val en die wintervaalte te veel word, maak ek my Sondagmaal ’n ode aan die lemoen – lemoenpoeding vir nagereg, maar eers varknekrepies in ’n lemoen-en-sjokoladesous. Moenie wenkbroue lig vir die sjokolade nie – in die Asteke se tyd, lank voor die lekkergoedmaatskappye dit beetgekry het, was dit ’n spesery. Proe gerus – die kombinasie van lemoen, sjokolade, brandrissie en gemmer maak die lekkerste sous. 

En wanneer jy agterna van pure genoegdoening agteroor sit, kan jy lekker giggel oor Eva se storie of met heimwee terugdink aan die lemoenboorde en lemoene wat kleur en geur en die mooi van onthou aan jou lewe gegee het.

Karen se varknekrepies in lemoen-en-sjokoladesous

Genoeg vir 4

1 kg varknektjops
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
3 eetlepels olie
2 koppies vars uitgedrukte lemoensap
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en fyngekap
1 x 3 cm knoets vars gemmer, gerasper
60 g donkersjokolade, gerasper

Foto: verskaf

Verwyder die bene van tjops (hou dit vir later om sop of bredies te geur) en sny die vleis in happie-grootte blokkies. Geur met sout en peper. Verhit die olie in ’n swaarboompan of vlakkerige pot en verbruin die vleis daarin. Doen dit in sarsies sodat die vleis braai en nie stoom nie. Skep die vleis met ’n gaatjieslepel uit en hou eenkant op ’n bord terwyl jy die volgende sarsie braai. Giet die lemoensap in die pan en skraap die stukkies wat aan die pot vassit met ’n houtlepel los en meng met die sap. Bring die sap tot kookpunt en voeg die rissie en gemmer by. Kook die sous ’n bietjie af en roer die sjokolade by. Voeg die vleis by die sous en laat prut totdat die sous begin dik word. Geur met sout en peper en bedien onmiddellik saam met ’n heerlike groenterys.   

Karen se lemoenpoeding

Genoeg vir 6 – 8

Vir die poeding
3 eiers
1 koppie suiker
1½ koppies koekmeelblom
’n knippie sout
1½ teelepel bakpoeier
¾ koppie melk
3 eetlepels botter

Vir die stroop
1 koppie kookwater
1 koppie suiker
1 koppie vars lemoensap
2 eetlepels gerasperde lemoenskil
2 eetlepels botter

Foto: verskaf

Klits die eiers goed en voeg die suiker geleidelik by. Klits baie goed. Sif die droë bestanddele en voeg by die eiermengsel. Meng goed. Verhit die melk en botter saam en roer by die deegmengsel. Skep die beslag in ’n gesmeerde tertbord en bak vir 40 minute in ’n voorverhitte oond van 180°C. Terwyl die poeding bak, kan jy solank die stroop maak: Meng al die bestanddele vir die stroop saam in ’n kastrol en bring tot kookpunt. Kook vir 5 minute. Prik die poeding met ’n vurk sodra dit uit die oond kom en giet die kokende stroop oor die warm poeding.

WENK: Die poeding is op sy lekkerste so warm, maar jy kan dit koud ook bedien. Dis lekker net so of jy kan dit met lemoen- of amandelgegeurde styfgeklitste room bedien. Of saam met ’n lekker dik volroom, ongegeurde jogurt of tuisgemaakte vla. 

The post Lied van die lemoen appeared first on LitNet.

Foto: verskaf

Dis die einde van die pad met my wintertrosie. Chocolate Log, het die grootbase by Nestlé besluit, is geskiedenis. Ek kan nie onthou wanneer ek die eerste keer deur die dun lagie sjokolade en wolksagte wit tot in die beskuitjie gebyt het nie. Ook nie wanneer ek besluit het dis dié een wat my deur my winters gaan dra nie. In die somer stap ek ongeërg verby die rakke waar die lekkerte in sy goue jassie pryk. Maar wanneer die koue begin byt, soek ek van winkel tot winkel om my belusting te bevredig.

Ek onthou hoe ek eenkeer, toe ek nog in die ou Naspers-gebou gewerk het, ontdek het die kafeteria hou boksies vol van die lekkerte by die kasregister aan. My kantoor was die Noordpool vanself. Ek weet nie van nou nie, maar destyds het die lugreëling nooit reg gewerk nie. Die gebouebestuurder, radeloos met al my klagtes, het toe maar op die ou einde vir my komberse aangedra. Ek het die komberse laag vir laag van my afgeskil, my beursie gegryp en gaan troos soek.

Met die terugkom het ek daar in die stampvol hysbak gestaan met my verslawing in my hand – vir almal om te sien. Ek het nie my handsak by my gehad nie en die kafeteria het nie sakkies uitgedeel vir die wegsteekslag nie. Die mense om my het alwetend geglimlag en hier en daar het een so ’n glim in die oog gehad. En toe begin die een ou vir almal daar in die hysbak vertel hoe hy sy Chocolate Log eet, hoe hy eers versigtig die dun lagie sjokolade afeet en hom dan aan die sagte wit vergryp, tot net die beskuitjie oorbly wat hy dan met oorgawe verslind.

Sy beskrywing het soos ’n voorlesing uit ’n hygroman geklink, maar ek glo nie enigeen in daardie hysbak het op daardie oomblik aan die lyflike gedink nie. Ek kan raai dat ’n hele paar van my “mede-passassiers” ’n rukkie later skelm-skelm terug is kafeteria toe om self in die lekkerte te deel. Of heelwat later, wanneer die baklei teen die begeerte fut verloor het, op pad huis toe by ’n kafee of winkel te stop.   

My smaak in sjokolade, nes met koffie, het oor die jare verander. Ek het baie lank ’n intieme verhouding met die Switsers gehad, totdat ek besef het my groot liefde lê by die Belge. Nou nog. Al wat oorgebly het, is Chocolate Log. Dis soos Wimpy-koffie op die langpad. Jy weet dis glad nie in dieselfde klas as die suiwer sjokolades of varsgemaalde koffiebone waarmee jy normaalweg omgaan nie, maar jy kan jou nie die lewe daarsonder voorstel nie.

In hierdie koorstyd het ek weer my eie troosblokke begin maak en uitgedeel aan die mense in my lewe. Ek het begin om hierdie sjokblokke te maak toe ek nog ’n marktafel by The Palms in Woodstock gehad het. Dit het begin as ’n manier om van my oorskot koekies, gesmelte sjokolade en malvalekkers ontslae te raak, maar nadat ek hierdie “oorskietgoed” die eerste Saterdag op my marktafel gehad het, het ek besef ek het ’n wenner beet.  Toe moet ek maar spesiaal koekies bak, malvalekkers maak en sjokolade smelt om die sjokblokke te maak. Mense het van Durbanville en Stellenbosch agter die blokke aangery.  

Wanneer ek Saterdagoggende met my hele trek by die mark aangekom het, het daar al mense staan en wag. Goed, ek was altyd ’n bietjie laat, want ek het die oggend nog die laaste paar goedjies gebak. En die sjokblokke gemaak. Ek vermoed dit was vir die vroeë kopers deel van die ritueel om te kyk hoe ek die panne met die blokke uit die koelsak haal en die blokke net daar op die marktafel uit hul vorm losmaak voordat ek dit op die skinkborde op my tafel uitstal.

Aanvanklik het ek by die Switserse sjokolade, in grootmaat aangekoop, vir al my bakwerk, ook die sjokblokke, gehou. Toe ontdek ek die klein sjokoladefabriekie daar in die hoek by die Biscuit Mill. Ek was aanvanklik ’n bietjie skepties, totdat ek ’n blokkie van hul sjokolade geproe het …

Cocoa Fair voer organiese kakaobone uit Suid-Amerika in. Hulle neem agtergeblewenes van die straat af in en lei hulle op in die kuns van sjokolade maak – van die boon tot die wonderlike blokke suiwer genot. ’n Hele paar van ons TV-joernaalprogramme het al insetsels oor die interessante onderneming gemaak. Maar dit was lank nadat ek hulle die eerste keer ontdek het.

Die groot lekkerte was altyd vir my om te staan en wag vir my bestelling en deur die glasafskorting te sien hoe die gesmelte sjokolade in vorms gegiet word. Saterdae kon jy op ’n begeleide toer deur die hele sjokolademaakproses gaan. In die winter kon jy van hul sjokoladedrankies proe en in die somer hul roomys. Maar ook dit het tot ’n einde gekom toe die fabriekie Montague Gardens toe skuif. Gelukkig het dit darem beteken dat hulle uitgebrei het en nou altyd sjokolade vir my in voorraad het. 

Wanneer ek die sjokblokke maak, kies ek om my eie, tuisgemaakte malvalekkers in die resep te gebruik. Ek het meer beheer oor die smaak van die blokke – sommige van die gekoopte malvalekkers het onverwagte geurtoevoegings wat die smaak van die blokke beïnvloed. Om dieselfde rede gebruik ek ook nie winkelkoekies in my resep nie, maar eerder my eie, tuisgebakte Romany Creams of sjokoladesplinterkoekies vir dié wat nie van klapper hou nie.

Maar dis hoe ek is – ’n bietjie (baie!) van ’n beheervraat. Moenie jou daardeur laat afskrik nie. Dis ’n vreeslik maklike resep. Jy kan winkelkoekies en gekoopte malvalekkers na hartelus gebruik. En die sjokolade wat jy gebruik, is op jou gewete.  

Foto: verskaf

Karen se troosblokke vir koorstye

Lewer ongeveer 12-20 blokke, afhangend van hoe groot jy dit sny.

Vir die blokke
150 g donkersjokolade
150 g melksjokolade
3 eetlepels botter
3 eetlepels gouestroop
1 x 200 g pakkie Romany Creams of sjokoladesplinterkoekies, verkrummel
1 x 150 g pak malvalekkers

Vir die bolaag
150 g donkersjokolade
150 g melksjokolade
3 eetlepels botter

Maak eers die blokke: Plaas die sjokolades, botter, gouestroop en malvalekkers saam in ‘n swaarboomkastrol en smelt oor baie lae hitte. Roer af en toe om te meng. Sodra dit net-net gesmelt het, haal die kastrol van die hitte af. Roer totdat jy ’n gladde mengsel het en alles goed gemeng is. Voeg die koekiekrummels by en meng goed. Skep die mengsel uit in ’n vierkantige koekpan wat met jy met oliesproei gespuit en met stroke bakpapier gevoer het. (Ek het ’n losboom-brownie-pan wat ideaal is.) Maak die mengsel mooi gelyk. Smelt die sjokolades vir die bolaag saam met die botter in ’n dubbelkoker of in ’n hittebestande bak oor ’n kastrol water wat liggies kook. Moenie dat die bodem van die bak aan die water raak nie. Skep die gesmelte mengsel bo-op die mengsel in die pan, maak mooi gelyk en laat staan ’n paar uur, verkieslik oornag, om te stol. Ek het ook al in die somer, of as ek baie haastig is, die pan vir 30 minute in die vrieskas gesit. Gebruik ’n skerp mes en sny in blokke.  

The post Dis die einde van die pad met my wintertrosie appeared first on LitNet.

Foto: Wikipedia

Blertsie kom elke dag vir my in my kombuis kuier. Net so ’n vinnige heen-en-weertjie. As ek gelukkig is, kom loer hy sommer so twee, drie keer op ’n dag in. Met sy borriegeel borsie en vrolike gefladder dra hy die sonskyn met hom saam, tot in my toorkombuis en diep in my hart.

Wanneer hy my nie in die hande kry nie, laat hy vir my ’n boodskappie … of drie. Dis immers hoekom ek hom Blertsie noem.

Met die intrekslag al het ek die twee in my tuin opgemerk. Altyd aan die speel. Altyd saam. Flertse van borriegeel, met ’n vrolike gekwetter en fladderende vlerke tussen die hibiskusse en nou by die goudgeel trosse lukwarte voor my agterdeur. Maar wanneer Blertsie vir my kom kuier, kom hy alleen.

Die eerste keer toe ek die voëltjie in my kombuis sien, het ek gedink hy het dalk per ongeluk hier ingevlieg en ek was versigtig om hom nie paniekerig te maak of te laat skrik nie. Maar die volgende dag was hy terug en het ’n bietjie langer getalm tussen die heksies wat voor my kombuisvenster hang, glad nie skrikkerig nie.  

Daarvandaan het hy elke dag kom kuier en elke keer seker gemaak ek wéét hy is daar. Die een oggend het ek diep in gedagte by my kombuistafel sit en koffie drink. Toe word ek bewus van ’n beweging en sien die voëltjie wat met fladderende vlerke in die lug bokant my kop hang. Eers toe ek hom groet, het hy omgedraai en by die deur uitgevlieg. 

Wanneer ek besig raak, is daar altyd ’n oomblik wanneer ek tot stilstand kom en wonder of Blertsie al kom kuier het. Dan soek ek net vir die vars blertsies voëlmis op my kombuisrakke of teen die deur. Dis sy boodskappies aan my, glo ek. “Ek was hier, maar jy was seker uit …”

Een Sondagoggend, toe ek vir my ma ontbyt in die bed neem, hoor ek net ’n geskarrel en geskree in die gang. My ergste vrees … Bliksem hol ewe breëbors met Blertsie in sy bek sitkamer toe.

Ek weet ek mag nie inmeng met ’n kat en sy prooi nie, maar dis hier waar ek die streep trek. Snags voor ek aan die slaap, spook honderde paniekerige muisgevreetjies by my, almal slagoffers van my kattekinders. Nie Blertsie nie, o nee.

Gelukkig het Blertsie losgekom en onder die gordyn agter my ma se groot stoel gaan inkruip. Ek het Bliksem vinnig gegryp en in my slaapkamer gaan toemaak. Toe maak ek die voordeur en al die vensters in die sitkamer wyd oop.

Laat die ou voëltjie eers kalmeer, besluit ek en gaan sit rustig saam met my ma en ontbyt eet. Toe gaan ek terug sitkamer toe en begin met klein Blertsie gesels. Met dié dat hy my stem hoor, loer hy versigtig agter die gordyn uit en spring hier by my op die rusbank se leuning voordat hy op die vensterbank en toe by die venster uit is.

Ek is agterna by die voordeur uit stoep toe om seker te maak hy het nie seergekry nie. En daar sit hy op die tafeltjie vir my en wag. Eers toe vlieg hy weg. Nou sal ek hom seker nooit weer sien nie, dink ek en ’n vreemde hartseer en ongelooflike gevoel van verlies oorval my.

Maar die volgende oggend is hy terug. Nog voor ek my tweede koppie koffie kan skink, vlieg ’n vrolike klein Blertsie deur die traliehek voor my agterdeur.  En my hart jubel. (Dit lyk ook darem nie asof Bliksem permanente sielkundige letsels oorgehou het omdat ek sy prooi afgevat het nie.)

Vandat Blertsie in my lewe gekom het, is dit asof ek meer intens bewus is van die voëls daarbuite. Ek het nooit voorheen besef die voëls begin al só vroeg in die oggend te sing nie – nog lank voor dit lig word, lank voor die Iman se bidroep deur die oggendstilte weerklink.

Dis asof daardie ou bekende aanhaling van die Bengaalse digter Rabindranath Tagor nuwe betekenis vir my gekry het: “Faith is the bird that feels the light and sings when the dawn is still dark.”

Blertsie, met sy borriegeel borsie en sy trawante se vrolike voëlgesang, kleur my hart en my kombuis ’n sonskyngeel, nog lank voor die donkerte gewyk het. Dan toor ek met kruie en speserye en kook lekker kerriefrikkadelle op ’n goudgeel borrierys, flertse sonskyn vir die donker wolke en reëndag daar buite.

Karen se allerlekkerste kerriefrikkadelle op borriegeelrys

Genoeg vir 6

Foto: verskaf

Vir die kerriesous
2 eetlepels botter
2 eetlepels olie
3 groterige uie, gehalveer en in skywe gesny
3 knoffeltooontjies
1 x 3 cm knoets vars gemmer, fyngekap of gerasper
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en fyngekap
2 koppies beesvleisaftreksel
3 eetlepels appelkooskonfyt
2 eetlepels koekmeel
2 eetlepels klewerige donker bruinsuiker
1 teelepel sout
1 eetlepel matige kerriepoeier
2 teelepels borrie
90 ml bruinasyn
1 koppie kookwater

Vir die frikkadelle
1 kleinerige ui, fyngekap
1 knoffeltoontjie, gekneus en fyngekap
1 x 1 cm knoets vars gemmer, fyngekap of gerasper
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en in stukkies gekap
2 snye ou witbrood, verkrummel
1 groterige wortel, geskraap en gerasper
1 groterige murgpampoentjie, fyngekap of gerasper
1 teelepel borrie
2 teelepels kerriepoeier
1 eetlepel appelkooskonfyt
1 eier
1 kg beesmaalvleis

Vir die borriegeelrys
3 eetlepels botter
2 koppies rys
2 teelepels borrie
1 teelepel sout
5 koppies kookwater
1 kaneelstokkie  

Verhit die botter en olie in ’n groot swaarboomkastrol. Braai die uie daarin tot goud en deurskynend. Voeg die knoffel, gemmer en brandrissie by en braai vir ’n minuut of twee saam. Roer die appelkooskonfyt by die aftreksel en giet in die pot. Meng die koekmeel, bruinsuiker, sout, kerriepoeier, borrie en asyn goed saam en roer by. Indien die sous te dik is, voeg die kookwater by. Bedek die pot en laat vir 20 minute oor lae hitte prut. Maak die frikkadelle: plaas al die bestanddele vir die frikkadelle in ’n groterige bak en gebruik jou hande om dit goed te meng. Vorm frikkadelle so groot soos tafeltennisballe en plaas dit in die sous. Rol elke frikkadel ’n slag om sodat dit alkant met die sous bedek is. Bring die sous tot kookpunt, verlaag die hitte, bedek die pot en laat vir 20 minute prut of tot die frikkadelle deurgaar is. Maak intussen die rys: verhit die botter in ’n kastrol en giet die rys daarin. Meng goed sodat elke ryskorrel met botter bedek is. Braai vir ’n paar minute. Voeg die borrie en sout by en giet die kookwater by. Plaas die kaneelstokkie in die kastrol. Bring tot kookpunt, verlaag die hitte en bedek die kastrol. Laat 20 minute prut totdat die rys sag is en die vloeistof weggekook het. Skep vir elkeen rys op die bord en frikkadelle en sous bo-op.  

Wenk: Hierdie frikkadelskottel is nóg lekkerder as jy jou eie kerriepoeier maak. Jy kan deesdae enige spesery aanlyn koop en jou eie mengsel aanmaak.

Karen se kerriepoeier

Lewer ongeveer 250 – 300 ml kerriepoeier

Foto: verskaf

2 eetlepels komynsaad
2 eetlepels fenugriek
1/2 eetlepel mosterdsaadjies
1 eetlepel swartpeperkorrels
8 eetlepels koljandersaad
1 eetlepel papawersaad
1 eetlepel fyn gemmer
1 teelepel rissiepoeier
2 eetlepels borrie

Meng alles saam en maal fyn in ’n speserymeultjie. Ek gebruik ’n koffiemeul wat ek net vir my speserye gebruik. Bêre in ’n lugdigte flessie en gebruik soos wat jy dit nodig kry.

The post Blertsie se geel appeared first on LitNet.

Waterblommetjies (foto: verskaf)

Al hierdie getjommel oor Erfenismaand het my sommer van voor af in opstand laat kom. Oor ’n ouma by wie ek so baie kon leer en te vroeg van my weggeneem is. En die ander ouma wat my ma van kleins af weggestoot en haar niks van die lewe, wat nog te sê van die kombuis, geleer het nie.

Maar die ontevredenheid en al die vrae oor my weeskindstatus in die kombuis het my ook van voor af dankbaar gemaak vir die mense wat hul harte en kombuise vir my oopgemaak het. Ek proe hulle in elke pot wat op my stoof prut en elke baksel wat uit my oond kom.

Daar was die tannie op Victoria-Wes. Ek, toe skaars vier, en my boetie, nog kleiner, het by haar kombuistafel gesit en ons verwonder aan die afdruk van De breede weg en de smalle weg wat daar teen die muur gehang het. En die lieflike omhelsing van die geur van varsgebakte brood.

My ouma Drienie, my pa se ma, het my oor Kerstye by die strandhuis na klein kiosks gestuur om tiekies te gaan haal vir die Krismispoeding. Sy het my ook geleer om die lekker soetsuur komkommerslaai te maak waarvoor ek nou nog so lief is. Ek was agt en dit was in daardie tyd toe Neil Armstrong op die maan geloop het.

Dit was ook daardie selfde Kerstyd dat sy daar in die strandhuis inmekaar gesak het. Ek sou nooit weer saam met haar smiddae by die radio sit en help resepte afskryf met Esmé en Jan se So maak mens nie. Al wat ek van haar oorgehou het, is ’n oefeningboekie met ’n paar handgeskrewe resepte en ’n paar kerk- en basaarresepteboekies.

Ek was dertien toe ’n rooiwangseun vir sy mondeling in die Engelse klas ’n trollie by die deur ingestoot en gedemonstreer het hoe ’n mens komkommertoebroodjies maak. Daar was niks spesiaals aan sy metodes nie en sy aanbieding was allermins so flambojant soos dié van die latere TV-sjefs. Maar dis net daar, in die stowwerig klaskamer, dat ek besef het kosmaak is meer as om net te sorg dat jou huismense iets op die bord het wanneer hulle by die tafel kom aansit.

Van daardie oomblik af het ek ’n spons geword. Die mense, die plekke, die geure is te veel om op te noem – ek kan ensiklopedieë vol skryf van al die kosdinge en invloede wat oor my pad gekom het. Die klassieke styl van ’n meester soos Peter Veldsman, die ou Hildebrand-restaurant se Aldo Girolo, en dan was daar die flambojante Fiamma ... net ’n paar van die menigte wonderlike kosmense wat my inspireer het. Ek het, sonder dat ek dit besef het, stelselmatig gebou aan my eie koserfenis.

Karen Hart en Cass Abrahams (foto: verskaf)

Maar die persoon wat die grootste invloed op my koslewe gehad het, is Cass Abrahams.

Ek het haar die eerste keer ontmoet toe ons toevallig aan dieselfde tafel beland het by ’n flouerige kosteater waar alles skeefgeloop het. Die aand was ’n fiasko, maar ek was spyt toe dit tot ’n einde kom – ek kon nog ure lank geluister het na die wonderlike vrou se stories.

Toe haar boek The culture & cuisine of the Cape Malays verskyn, het ek dit onmiddellik aangeskaf en dit het my kookbybel geword. Vóór Cass was my kennis van speserye beperk tot die karige aanbod op die rakke van die supermark. Ek kon nie wag om meer te leer van die nuwe wêreld wat sy vir my ontsluit het nie. Vandag is my eie kombuis ’n towergrot van welriekende kruie en speserye in ’n magdom van flessies en blikke.

Ons tweede ontmoeting – in lewende lywe – het gekom toe ek skaars begin werk het as kosredakteur vir Kuier. Ek het ’n einaklein kombuisie in my woonstel daar teen Leeukop gehad en dis daar waar ek al die geregte moes voorberei vir die fotosessies vir die tydskrif. Daardie een keer moes Cass ook ’n paar resepte vir ’n promosieartikel kom berei. Dit het maar bars gegaan in daardie klein posseël van ’n kombuis, maar sy het vir my die mooiste boodskap voor in my boek geskryf en my agterna vertel sy sê elke aand vir haar man sy bid vir die vrou met die klein kombuis.

Sy het vir my nog méér gedoen as daardie wonderwêreld van geur ontsluit. In die beginjare van my loopbaan as kosredakteur van Kuier het ek eenkant gevoel en was ek desperaat vir ’n bietjie aanvaarding. Met die Suidoosterfees daardie jaar het Kuier ’n spesiale lesersdag aangebied en ek en Cass moes beide ’n kosinsetsel lewer. Ek was baie senuweeagtig en het vreeslik geïntimideer gevoel, want ek moes net ná Cass op die verhogie verskyn.

Sy het nie op die seremoniemeester gewag nie, maar dit sommer op haar geneem om my aan die gehoor bekend te stel. “En,” voeg sy toe by, “hierdie vrou kook al beter as ek.”

Natuurlik was dit nie waar nie, maar dit was asof ek tuisgekom en deel van die familie geword het.

’n Dag of twee voor die grendeltyd het ek ’n dierbare vriend verloor. En tydens hierdie vreemde paar maande moes ek afskeid neem van ’n hele paar mense wat ’n groot invloed op my lewe gehad het. Dit het my net laat besef hoe belangrik dit is om te sê wat jy wil sê terwyl daar nog tyd is: Dankie, Cass, vir my kosbare erfenis.

Ek het in die Karoo grootgeword en maar eers hier in die Kaap met waterblommetjiebredie kennis gemaak. Ek het by Cass, uit haar boek, geleer hoe om dit te maak. En namate ek meer selfvertroue gekry het, het ek die resep aangepas en my eie gemaak. Ook met die hulp van my eie ouma se wondersout.

Vir my is dit erfeniskos op sy beste.

Foto van Cass Abrahams: verskaf

Karen se waterblommetjiebredie

Genoeg vir 6

3 eetlepels olie
3 groterige uie, fyngekap
3 knoffeltoontjies, gekneus en fyngekap
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en fyngekap
7 wonderpeperkorrels
5 naeltjies
1½ kg lamsvleis (ek gebruik ’n mengsel van stowevleis, nek en ribbetjie)
½ koppie droë witwyn (of water)
1 kg waterblommetjies, oornag in soutwater geweek
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
1 opgehoopte teelepel wondersout
6 groterige aartappels, geskil en in kwarte gesny
gerasperde skil van 1 suurlemoen
1 eetlepel suurlemoensap.

Verhit die olie in ’n groot swaarboompot en braai die uie daarin tot sag en deurskynend. Voeg die knoffel, brandrissie, wonderpeper en naeltjies by en braai vir ’n minuut of twee saam voordat jy die vleis byvoeg. Laat liggies stowe vir so 10–15 minute of totdat die vleis sy eie bruinerige sous begin vorm. Voeg die witwyn by en die helfte van die waterblommetjies. Geur met sout en peper en voeg die wondersout by. Bedek die pot, verlaag die hitte en laat vir 1–1½ uur stadig prut. Voeg die aartappels en res van die waterblommetjies by en laat prut vir nog ’n uur of totdat die vleis van die bene afval en die waterblommetjies en aartappel murgsag is. (Daar is mense wat verkies dat die waterblommetjies nog onder hul tande kraak – ek is nie een van hulle nie.) Bedien saam met ’n lekker witrys en geniet elke happie terwyl jy met diepe dankbaarheid dink aan die mense wat die erfenis so mooi gemaak het.

Wenk: Eintlik moet jy suring gebruik vir daardie tikkie surigheid in jou waterblommetjiebredie. My tweede man se ouma het geglo aan ribboksuring. Maar toe ek hierdie seisoen eindelik waterblommetjies in die hande kry, was daar nie meer ’n enkele suring in my tuin oor nie. Jy kan veldsuring (sorrel) ook gebruik, maar dis selde dat jy dit in die supermark kry. Ek weet deesdae is dit mode om spekboomblaartjies te gebruik, maar dis ’n smaak wat my siek gemaak het in my kinderdae en is beslis nie iets waarvan ek hou nie. Suurlemoenskil en -sap werk goed, maar wees versigtig om dit nie te oordoen nie. Ek vind die kombinasie van die wondersout, witwyn en suurlemoen werk die beste vir my.

En hier is die resep net weer vir Ouma se wondersout:

1 teelepel growwesout
7 eetlepels swartpeperkorrels
2 eetlepels fyn naeltjies
2 eetlepels fyn neutmuskaat
2 eetlepels fyn kaneel
3½ eetlepels droë basiliekruid
3 eetlepels fyn foelie
3 eetlepels koljander
3 lourierblare.

Maal al die speserye saam fyn in ’n speserymeultjie of in jou voedselverwerker totdat dit die tekstuur van fyn sout het. Bêre dit in ’n skroeffles en gebruik ’n teelepeltjie op ’n slag om enige gereg op te kikker. Dit hou tot ses maande lank as jy dit nie voor die tyd opgebruik nie.

The post Erfeniskos in Erfenismaand appeared first on LitNet.

Luna Paige (foto: Hannie du Plessis)

The post Uitnodiging: Luna Paige sing by sjef Marilou Marais-Ferreira se huis appeared first on LitNet.

Linkerkantste plakskildery: Facebook

Landbou Boerekos – die beste gebak
Arina du Plessis
NB-Uitgewers
ISBN: 9780798179164

Ek het in 2005, gedurende ’n skooluitruilprogram vir twee maande in Europa, by huisgesinne gaan bly. Die eerste stop was Nederland, toe af na Frankryk en uiteindelik Duitsland toe. Dit was ’n verruklike ervaring en daar was só baie avonture wat ek nooit sal vergeet nie.

Maar, ek is wie ek is en kos was nog altyd heel bo aan my prioriteitslys, so ek moet eerlik wees as ek sê dat die helderste herinneringe vir my natuurlik die kos is! My Hollandse en  Franse gesinne was glad nie mense wat lief vir kosmaak óf onthaal was nie – dit het gevoel asof ek vir vyf weke op ’n detoxdieet was. My aankoms by my volgende familie, die Duitsers, was egter ’n heel ander storie. Toe ek by die voordeur instap, het ’n walm van tuisgebakte geure my totaal en al oorweldig. Op die eetkamertafel was koekies, brode en koue vleise,   kase, terte en Kuchen. Absoluut hemels. Ek was dadelik tuis!

Chris Burgess, Landbouweekblad se hoofredakteur, skryf in die voorwoord van Arina du Plessis se resepteboek Boerekos: Die beste gebak oor hierdie einste Duitse nostalgie en gasvryheid as dit by sy eie familieherinneringe kom. Arina skryf ook oor háár herinneringe van hul plaas en familie en bak. Kos is die een ding wat ons almal, oor grense heen, binne enkele sekondes in ’n oomblik kan plaas: ’n reuk, ’n smaak, ’n gevóél … nostalgie! En dit is presies wat Arina in haar boek so perfek regkry.

Armand Aucamp (foto: Izak de Vries)

Ek moet ook vooraf noem dat ek ’n groot voorstander van ’n laekoolhidraatleefstyl is, bedoelende suiker- en graanvrye kos, maw geen meel nie. Dit beteken nie dat ek nie waardering vir wonderlike tuisgebak het nie. Inteendeel, ek het ’n wonderlike stukkie wysheid van ’n vriend se ma gehoor waarmee ek nogal saamstem. Sy het altyd vir haar kinders gesê: “Julle kan absoluut enigiets eet, mits julle dit self gemaak het. So, as julle ’n KitKat wil eet, moet julle dit self, van scratch af, maak.” Ek dink as ons by hierdie beginsel bly, sal ons alreeds op ’n baie beter plek wees. Gelukkig word elke resep in Boerekos: Die beste gebak van scratch af gemaak.

Met die eerste oogopslag roep Boerekos ’n behoorlike dosis nostalgie op met Suurlemoenblokkies (85), voorgesit op ’n emaljebord op die voorblad. Onmiddellik is ek terug in my eie ouma Euodia se kombuis, met háár emaljebord gevul met Hertzoggies en melktert.

Soos ’n mens deur die boek blaai, kom ’n mens agter dat Arina werklik niks uitgelaat het as dit by eg-Afrikaanse gebak kom nie. Daar is beskuit, kleinkoekies, brode en allerlei koeke, poedings, bruintjies en kolwyntjies, asook terte en Kersgebak. Die boek bars behoorlik uit sy nate met opsies, bederfies en moontlikhede.

Wat vir my opvallend (en ’n lekker verrassing) was, was dat Arina die verlede en hede so moeiteloos deurvleg met haar keuse van resepte. Daar is eg-tradisionele gebak soos Tradisionele mosbolletjies (17), Kweper-en-kaneel krummeltert (101) en Gunsteling-Vlakoek (129). Dan is daar nuutskeppings met ’n moderne twist soos Rooifluweel-Kaaskoekbruintjies (86), Biltong-en-Fetakaaskoek (103) en die überdekadente Dom Pedro-koek met oondgebakte karamel en ganache (120) ... Dônner!

Dit is vir my hierdie fusion van die ou wêreld en die nuwe wat Arina só goed doen wat die   sukses van hierdie boek sal verseker. Dit spreek tot die bobaas tradisionele bakker asook die jonger-geslag-amateur wat deesdae al hoe meer wil terugkeer na handgemaakte kultuur soos van ouds.

Kyk, ek is nie veel van ’n bakker nie. Ek was altyd onder die indruk dat beskuitbak ’n kuns is en dat dit ongelooflik moeilik en tydrowend is. Arina se resepte is onintimiderend, eenvoudig uiteengesit en ongelooflik toeganklik. Sy mag my pas dalk nét oorreed het om Meng-en-bak-beskuit (18) aan te pak – veral omdat die foto daarvan in presies dieselfde koekblik is wat al jare lank in my ouerhuis (en ek vermoed in duisende ander Afrikaanssprekendes se huise) pronk!

Die fotografie en stilering pas ook perfek by die tema – ’n mens voel sommer asof jy in die vertrek by die gebak staan. Die gevoel van ’n plaaskombuis is onmiddellik tasbaar met emaljeborde, egte plaaslappies, antieke koekvurkies en breekware uit die ‘50’s en ‘60’s. Daar is wel elke nou en dan ’n foto van ’n resep wat ’n bietjie opgezoesj is in terme van stilering om ’n feeslike atmosfeer te skep. Dit help om die algehele gevoel van die boek ook dinamies te hou.

Die uitleg en ontwerp van die boek is ook weer eens eenvoudig, dog doeltreffend. Die foto van ’n resep moet die fokus van elke blad wees en as ’n mens te veel ontwerptierlantyntjies oral inwerk, kan dit ’n leser se aandag vinnig aftrek. Dit is nie die geval hier nie. Die eenvoud van die skoon blaaie met ’n bietjie pret hier en daar in die vorm van ’n klein skets werk goed en hou die boek ook jonk en vars. Ek is absoluut mal oor die lappie- en doiliedetail aan die rand van elke bladsy.

Dit is moeilik om iets te vind waarop ek kritiek kan lewer in ’n boek wat so vol (soet)liefde is. Ek het ook nou al twee kookboeke geskryf en is bewus van die magdom werk, passie, bloed en sweet (en natuurlik pret) wat in ’n kook- of bakboek ingaan. Ek self wil wel graag ’n foto vir elke resep sien. Ek weet dis nie altyd uitvoerbaar nie – ’n boek kan gans te dik word – maar dan sou ek dalk effe aan die getal resepte skaaf en kieskeurig wees om te verseker dat elke resep van ’n foto voorsien word. (Die pluspunt is dat jy dan resepte oor het vir ’n opvolgboek!)

Arina du Plessis het ’n fantastiese boek vol geur, smaak, herinnering en nostalgie bymekaar gesit. Dit sal tot alle tuiskokke en bakkers spreek (en ek vermoed ’n hele nuwe spul aanwakker óók). ’n Boek wat kort voor lank geag sal word as ’n staatmaker in enige goeie boerekombuis.

Hoe ry die Boere? Sit sit so …
Hoe sny die Boere? Soetkant bo!

The post <em>Landbou Boerekos – die beste gebak</em> deur Arina du Plessis: ’n resensie appeared first on LitNet.

Links: Ingrid Jones, stigter en administrateur van die Facebook-blad, Lockdown Recipe Storytelling Book, wat nou met sy eie tydskrif en kookboek vir Kersfees, spog. Regs: Koe’sister, die tydskrif wat uit die Facebook-groep, Lockdown Recipe Storytelling Book, voortgespruit het en voortaan elke kwartaal sal verskyn (foto’s voorsien).

Inperking het vele na hul kombuise gejaag en kooktalente laat ontdek, wat dalk voorheen vir jare onontgin gelê het. Ingrid Jones, mede-eienaar van Mikateko Media en televisie-aanbieder, het hierdie kooktalente ’n tuiste gegee, maar mense ook só die kans gegee om hul stories te deel: Sy skep op 1 Junie vanjaar die Lockdown Recipe Storytelling Book-blad op Facebook. Dis ’n privaat groep en net lede kan sien wie wat op die blad deel.

Elke lid kan ander mense uitnooi om deel te wees van die groep, maar as jy nie lus is vir deelname nie, is daar geen kwade gevoelens nie.

Elke resep moet die storie agter die resep en ook ’n goeie gehalte-foto insluit. Ingrid het selfs aanlyn fotografieklasse aangebied sodat geen grys, onooglike foto’s gedeel word nie. Aanvanklik was dit resepte wat mense aan hul ma, ouma of tannie herinner het, maar dit het natuurlik ontwikkel in mense se gunsteling-resepte en stories van hul grootwordjare, of komvandaan.

Elkeen wat hul resepte deel, gee toestemming dat hul resepte gebruik kan word. Die kookboek, Lockdown Recipe Storytelling Book - die stories van ons komvandaan en verskyn in Desember, mooi betyds vir jou Kerskous. Dit kos R450 en sal by Annake Müller Publishing en Mikateko Media beskikbaar wees.

Ruby Marks se Facebook-plasing van 30 Mei, wat die idee vir die projek laat posvat het: foto verskaf

Die groep is die gevolg van ’n Facebook-plasing deur Ruby Marks, wat Ingrid se oog gevang het. Ruby het haar plasing begin met: "So liewe vriendin Ingrid Jones het ’n resep-sonne-’n-naam op haar timeline gesit en ek is daa’ vi’ dit, alwiet ekkie waarheen dit my gaan lei nie. Ek tik maar die stukkie tussen al die directions deur, so ek weet nie of die pos gaan eindig met ’n geween en ’n gekners van tande en lippe nie ... dis maar my general feeling wanner ek oekal ’n resep aanvat ... my beste try’s tot nou toe en my stand-by’s is pampoenkoekies, soet mielie koekies, kaas omelette en tamatie sop. Ek kan dit als uit my kop yt maak, maar vi’ die res het ek help nodig!"

Sy eindig haar plasing met: "Anyway, die oond se timer het nou net ping gesê, en my creation lyk perfect...lekka opgerys met gekrulde lemon leaves en bygevoegde bayleaves ..."

Die eerste persoon wat iets op die groep gedeel het, was Lionel Ricardo Adendorf. Hy het gesê ons moet iets vir ons kinders agterlaat en ons eie stories publiseer. "Ons hoef nie van buite in te kyk nie, ons is klaar in die vertrek."

Wat was sy resep?

Ek dink dit was ’n resep vir ’n sjokoladekoek vir sy dogter tydens lockdown. Lionel kom van die dorp waar ek vandaan kom. Hy verstaan die ding van komvandaan, om van die platteland te kom, om van nêrens af te kom. Hy het in my dorp grootgeraak. We get it. Hy noem my sy ousus, ek dink dis hoekom hy eerste antwoord gegee het.

Wie se resepte is ingesluit in die boek van dié wat voor die 30 Junie-sperdatum ingehandig is?

Die mense wat in maand Junie bydraes gelewer het, almal is gebruik. Stories indien daar ’n storie was, resepte indien daar resepte was.

Hoeveel lede is daar nou?

Die groep staan nou op meer as 1 800 lede. Ek stel nie eintlik belang in groot getalle nie, want dis ’n geslote groep, dis ’n groep wat generies moet groei; mense nooi diegene wat hulle dink by die groep pas en wat ’n bydrae sal lewer tot die groep se etos. Dit vra ’n aktiwiteit van lede.

Is dit die eerste maal wat ’n versameling van gewone mense se resepte én foto's in ’n kookboek verskyn?

Nee, daar was al heelparty sulke boeke en dit gaan ook nie die laaste wees nie, maar wat hierdie een so besonders maak, is dat dit tydens ’n spesifieke milieu, dié van grendeltyd in 2020, gebeur het. Dat mense by die huis gesit het en gekook het en geweet het daar is mense wat ’n kooknood en ’n kosnood het en wat aan altwee kante hiervan kon aandag gee. En toe daar ’n imputus vir hulle gekom het om ’n bydrae te lewer oor hul komvandaan; dié goed wat mense sê niemand verteenwoordig ons nie. Niemand sit ons stories in die boek nie. Dis 90% waar, maar dis hoe mense voel en elkeen se gevoel dra waarde. En toe dat daardie aar geraak is, dat kom, kom almal, ons gaan dit doen, dis hoekom dit soveel aandag kry.

Die eerste uitgawe van die tydskrif, Koe’sister, stories & food for the soul, het pas verskyn. Waar pas die tydskrif in versus die kookboek? Waar pas die tydskrif in en hoe gereeld gaan dit verskyn?

Daar was hopeloos te veel stories om in die boek opgeneem te word, collector’s items, en die stories het nie na ’n maand opgehou nie; elke dag pos mense wat hulle doen. Dit gaan kwartaalliks wees. As dit ná vier uitgawes lyk of dit sy doel gedien het, dan moet ’n mens ’n systappie vat soos ’n goeie rugbyspeler en op ’n ander strategie besluit.

Wat leer/ervaar jy uit die resepte en stories wat mense deel?

Dis gewone mense se komvandaanstories, die outpouring van stories is die feit dat mense nie erkenning in die lewe kry nie en dis maar wat almal wil hê. En vir jare was daar tydskrifte wat net een kant van die gemeenskap gedien het en nou in ’n tyd waar elke mens met ’n selfoon en idee ’n content creator is, is daar mos vir elkeen ’n plek om die tafel ─ ons hoef nie meer te wag vir hoofstroom-uitgewers nie. It’s not that we don’t care, its just that you never cared about us, so nou gaan ons dit maar vir onsself doen. En dis wat ek hieruit leer: don’t piss on people. You can only piss on people for so long. Wanneer die mense besluit enough is enough, dis wanneer ’n rewolusie gebeur.

Is daar een resep of storie wat jou diep geraak het?

Almal raak my diep: van Ryland Fisher, voormalige redakteur van die Cape Times en outeur van Race, wat in ’n hok grootgeword het, honestly ... Van Ruby se ma met die overall met die kolle op, wat sy geërf het en nie wil was of iets mee doen nie; die pyn wat in mense se kosstories sit. Die armoede van mense waaruit hulle gestyg het. Die ex-pats wat verlang om by die huis te wees, maar wat uit hierdie kosstories of dit nou vir nostalgiese redes is, ’n gemeenskap gevoel het waar hulle ’n holte vir hul voet gevind het. Dit raak my diep.

Jy het verduidelik die groep het uit Ruby se plasing ontstaan, maar hoekom die besluit om dit regtig te doen?

Want ek kan. Ek kan. I am a black publisher, I belong to a black publishing company. Ek kan net soveel keer luister as mense sê but no one is listening to me. As my mense dit sê, dan sê ek OK, ons het nou genoeg gekla, kom ons doen dit. Daar was nie geld nie, daar was net ’n droom. Ons kon net ’n klein oplaag doen, maar nou is die droom ’n realiteit.

Dit moet ongelooflik baie insette verg en baie administrasie skep vir jou, of hoe?

Dit doen, maar ek love dit. Ek staan elke oggend 04:00 op, as per gewoonlik. Dan lees ek elkeen se insette, ek kyk al die foto’s en ek lewer kommentaar op baie van die goed waar daar kommentaar nodig is. Sodat mense voel hulle word gesien of gehoor en hul insette word waardeer. Dis ook wat ek uit die lewe wil hê, as ek vir jou ’n brief of ding stuur, en niemand gee antwoord daarop nie: I will just leave your ass. Gereelde insette is nodig van my kant af, as die neutrale persoon wat leiding neem, anders vra mense hoekom ek stil is; wanneer gaan jy post; wat die volgende challenge is.

As jy die gees van die kookboek en tydskrif moet opsom in vyf woorde, wat sou dit wees?

Dis eintlik ’n stuk musiek van Abdullah Ibrahim, Mannenberg. Dit voel vir my soos dit. As jy daai musiek ken, as jy daai klop in jou are voel. Dis dit.

Taan mense se kook-geesdrif noudat regulasies verslap is en dra minder mense by?

Daar was ’n week of twee wat mense minder aktief was, maar nou is almal weer by. Die kookstories raak beter, die foto’s raak beter. Die challenges aan die begin kan jy nou sien, soos die fotolesse. So nee, dit taan nie. Hulle is vir ’n paar dae nie daar nie, maar dan is hulle terug, want hulle het FOMO. En daar is nuwe mense en nuwe gesigte wat bykom en dis fantasties!

Watter storie/resep het die meeste debat/terugvoer gekry?

Die storie oor airfryers! I was blown away. Ons het Karima Brown oortuig om ’n airfryer te koop. Die ding oor Marmite het goed gegaan. Die storie oor honger het my aan my hart geruk. Dit het baie reaksie uitgelok, because we know it in our bones. Die storie oor vatmaar, mense wat sommer maar net ons goed vat, al die jare. Dit het diep reaksie uitgelok. I was very angry. Baie kwaad. En dis hoekom ek die stuk oor vatmaar geskryf het. Ek het ’n snaar by mense geroer.

Hoekom dink jy is die groep so gewild?

"Dit voel soos my tribe," sê Karima Brown. Dit gaan oor kos en kosstories, maar dis ’n interest group waar elkeen vir elkeen ’n plekkie in die son gee.

Wat is jou raad aan diegene wat te skaam/bang is om hul resepte en stories te deel?

Wees maar ’n lurker, maar koop net ’n boek. Ek is ook bang om my resepte te deel, because I do not feel mine is as good as other people’s. As jy voorstap, moet jy kan lei, maar jy moet ook vulnerable wees. Ek sorg dat daar ’n balans is. En mense deel wanneer hulle moet. Niemand dwing jou nie.

Hoe lank gaan jy aanhou met die groep?

Totdat hulle vir my sê genoeg is genoeg. Tot die tydsgees vir my sê, you need to sidestep. Mense sal vir jou sê as hulle genoeg gehad het.

Wat dink jy het jy met hierdie projek bereik vir a. jouself en b. vir ander?

Barack Obama het gesê: Yes we can. Wat het ek vir myself bereik? Yes, we can. If you do it for the people, that is when you will be successful. En vir ander? Dit kan ek nie sê nie, die tyd sal dit leer. Vra my oor ’n jaar, vra my ná die launch van die boek, waar ons almal bymekaar gaan kom, mekaar in die oë kan kyk en vir mekaar kan sê: I see you.

Koop jou aanlyn kopie by https://www.mosadionline.com/online-store

The post Ingrid Jones se inperkingsresepte word ’n kookboek en tydskrif: ’n onderhoud appeared first on LitNet.

In hierdie vreemde tye het ek baie geleer – van ander mense, maar meestal oor myself. En ek het besef hoe belangrik dit is om deernis te hê – nie net met ander nie, maar ook met jouself.

Vir my was deernis nog altyd baie belangrik. In my kombuis is daar net twee goue reëls waarby ek hou – of ek nou vir ’n kosfotosessie vir die tydskrif kook of vir vriende en familie kos maak. Die een is om respek vir die bestanddele te hê en die ander, die belangrikste, is om ’n deernis te hê vir die mense vir wie ek kook.

Maar met hierdie grendeltyd en die virus nou steeds ’n dreigende skadu voor die son, het al die ander dinge weggeval. Deernis is al wat tel.

Foto’s: Pixabay.com

Ek het ’n twiet raakgelees van een van my gunstelingkosskrywers, Nigel Slater. Hy vertel hoe aangedaan hy was toe hy dié antwoord van Dolly Alderton in haar Dear Dolly-rubriek in die Britse koerant The Sunday Times raakgelees het.

Dolly is blond en mooi en glad nie soos ’n mens jou ’n troostante sal voorstel nie. En, ja, dis seker ’n ander soort diskriminasie en vooroordeel, maar dis glad nie die antwoord, met soveel deernis, wat jy by iemand só glansryk sou verwag nie.

Die brief wat aan haar gerig is, kom van ’n enkelma van twee. Sy kla dat sy tydens die grendeltyd sonder hulp met haar twee kinders in ’n piepklein woonstelletjie ingehok was. Sy het die virus gekry en was baie siek. Agterna het sy in die gewoonte gekom om saans vir haar ’n jenewer en tonikum te skink. Sy het op die rusbank gaan sit met haar gunstelingmaaltyd, roosterbrood met grondboontjiebotter, en Netflix gekyk. Daar was nie tyd of ruimte vir oefening nie en nou pas haar klere nie meer nie. Wat kan sy doen, wil sy by Dolly weet, om gewig te verloor en weer jonk en sexy te voel?

Sy het niks om oor skaam of skuldig te voel nie, het Dolly geantwoord. Die drankie saans was ’n welverdiende kalmeermiddel ná ’n harde dag van kinders oppas. En met die roosterbrood met grondboontjiebotter het sy gehoor gegee aan haar liggaam se behoefte aan trooskos. Sy het ook geluister na haar liggaam en nie soos ’n mal ding rondgespring op die instruksies van ’n oefenvideo op YouTube nie.

Dis wat die media jou laat glo van jou verwag word, meen Dolly, nie waarna jou liggaam soek nie. Sy is deur ’n moeilike tyd van afsondering en siekte, en sover dit Dolly aangaan, hoef sy haar glad nie te kasty oor haar eetgewoontes en versuim om te oefen nie. Sy het gedoen wat sy moes om te oorleef.

Die hele dieetbedryf het saamgesweer om jou te laat glo sekere kos is sleg vir jou, meen Dolly. Roosterbrood met grondboontjiebotter is beslis verbode. En om te eet terwyl jy Netflix kyk, is nog slegter vir jou.

Dis alles nonsens, sê Dolly. Moenie glo wat die media jou probeer wysmaak nie. ’n Mens moet leer om na jou liggaam te luister. Dis glad nie waar dat jy jou skielik sal oorgee en ’n berg eclairs sal verorber wanneer jy jou eie eetinstinkte volg nie. Wanneer jy geleer het om al die stemme daar buite stil te maak en te eet waarvoor jou liggaam vra, sal jy self in ’n eetpatroon val wat jou sal help om geleidelik van al die ekstra kilo’s ontslae te raak.

En as jy nog twyfel, sê Dolly, verbeel jou dis jou kind vir wie jy kos gee wanneer jy vir jou ’n bordjie skep. Troetel jouself en voed jouself soos wat jy met jou kind sou gedoen het. En elke keer wanneer jy jouself wil verwyt oor iets wat jy geëet het wat volgens die media nie goed is vir jou nie, verbeel jou dat jy met jou kind praat.

Wanneer jou kind na jou toe kom, siek en moeg en omgekrap, gaan jy tog nie vir hom iets gee wat volgens voorskrifte binne die toelaatbare kalorietelling van die dag val nie. Jy gaan hom iets gee wat hy sal geniet en hom ’n bietjie beter sal laat voel. Dis so belangrik, meen Dolly, om jouself met dieselfde deernis te behandel as waarmee jy jou kind sou getroos het.

Dolly se wyse woorde het my laat terugdink aan een van die lekkerste maaltye van die grendeltyd. Ek kan nie onthou wanneer ek meer getroos en gekoester gevoel het as daardie dag om die tafel nie. En dit alles oor ’n eenvoudige bak macaroni-en-kaas.

Ek het gedurende die grendeltyd my huismense bederf met die lekkerste kosse uit my kombuis, my manier om my kop skoon te kook en om my mense te laat vergeet van virusse en dinge.

Al die ander kere het ek die wonderlikste macaroni-en-kaas gemaak – ryk en oordadig met vyf soorte kaas of die Griekse pastitsio, basies macaroni met baie kaas en maalvleis. Ek het al spek of ham bygewerk, vars kruie en ’n goudbruin kors van krummels en parmesaan.

Maar nie een van dié geregte het soveel genoegdoening verskaf soos die eenvoudige bak op daardie dag nie. Trooskos op sy beste – ’n skottel vol deernis.

Karen se doodgewone macaroni-en-kaas

Genoeg vir 4–6

½ van 500 g-pak macaroni
1 eetlepel olie
6 eiers
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
1 teelepel mosterdpoeier
2 koppies melk
1 koppie gerasperde cheddarkaas.

Maak die macaroni gaar volgens die instruksies op die pakkie. Dreineer en roer ’n eetlepel olie deur sodat die pypies nie aan mekaar vassit nie. Klits die eiers. Geur met sout en peper en mosterdpoeier en klits die melk by. Roer die gaar macaroni en die gerasperde kaas by en giet in ’n oondvaste bak. Bak vir 1 uur in ’n voorverhitte oond van 160º C. Die geheim lê in die eenvoud van die bestanddele en die lang, stadige bak.

In die kombuis beteken deernis vir my net een ding: trooskos. En vir my is trooskos op sy beste ’n bak doodgewone macaroni-en-kaas.

The post Trooskos appeared first on LitNet.

Foto van Hertzoggies: YouTube

Hierdie tyd van die jaar dink en droom ek Hertzoggies. Hier teen einde November is vlytige vroue al besig om hul baksels Krismiskoeke elke dag bietjies-bietjies brandewyn te voer. Nie ek nie. Ek bak Hertzoggies vir die onthou ... Dié klein tertjie laat my altyd terugverlang na my ouma se koekblikke en seesand tussen my tone.

Ons het elke jaar met die Kersvakansie die pad gevat na my ouma se strandhuisie by De Bakke. Dié klein houthokkie was niks gemeet aan die luukse strandhuise wat verdiepings hoog al langs die strande verrys het nie.

'n Besoeker op die stoep van my ouma se strandhuis (foto verskaf)

Ek kan nou nog nie dink hoe ons almal daar ingepas het nie. Daar was ’n einaklein voorhuisie, ’n eetkamertjie met net genoeg plek vir die tafel en stoele. Teen die oorkantste muur is die yskas en ’n paar kombuisgoed ingedruk, want die kombuisie was nog kleiner. Jy’t verniet na ’n badkamer gesoek. Jy moes maar in die paadjie afstap na die ablusieblok toe.

En dit was ook nie net ons — my pa en ma en ons drie kinders — wat oor die Kerstyd daar by Ouma gekuier het nie. Nee, daar was altyd die verrassingskuiertjies van ’n verlangse kleinniggie of groottante wat, koekblik onder die arm en ’n slopie biltong in die hand, daar kom afpak het. Ek onthou hoe ek een nag benoud wakker gelê en luister het na twee tantes se gesnork — dit het kompleet geklink soos twee monsters wat in ’n vreemde taal met mekaar gesels.

Koekieblik (foto verskaf)

Die huisie het nie ’n see-uitsig gehad nie, maar die strand was skaars vyf minute ver met die voetpaadjie langs van die agterstoepie af. Daar was so ’n klein kiosk op die strand wat roomys, koeldrank en lekkers verkoop het. Daar moes ek altyd vir Ouma gaan kleingeld haal, eers tiekies, toe later vyfsente, vir haar Krismispoeding.

Langs die kiosk was daar ’n groot sementblad waar die jongmense saans gedans het op die klanke van The Silence, die orkes saam met wie ’n baie jong Lesley Rae Dowling later haar debuut gemaak het. So ’n ent verder op die bult was die klein houtsaaltjie waar daar party aande volkspele gehou is. Ek was te klein vir die dansbaan op die strand en met my twee linkervoete en gebrek aan ritme was die volkspele beslis ook nie vir my beskore nie.

Die saal by De Bakke (foto verskaf)

Niks was in elk geval lekkerder as die son en die see nie. Ons het ure lank in die branders gespeel en dan bibberend ons lywe in die warm sand gaan ingrawe. My pa het ons langsbeen op die natte sand laat sit en dan het hy om elkeen van ons ’n resieskarretjie gebou.

Die poeletjies tussen die rotse was toe nog ongeskonde, met die mooiste skulpe en skulpdiertjies, klein vissies wat rondswem. Ons het ure daar tussen die rotse gespeel, nerfaf gebrand en vol sand weer die paadjie huis toe gevat.

Ná middagete, terwyl my pa geslaap het, moes ons tjoepstil onsself besig hou en wag tot dit vieruur word sodat ons weer kon strand toe gaan. Die ongeduld het ons telkens in die moeilikheid laat kom, want dit het op ’n stryery en bakleiery uitgeloop en die onafwendbare pak slae wanneer my pa ontydig uit sy middagslapie wakker gemaak is.

Op daardie strand het ek my eerste soen gekry. Ek was ses. Sy naam was Chris, skaars ’n jaar ouer as ek, en ons het saam ’n sandkasteel gebou toe hy skielik afhaak en my vol op die mond soen. Hy het skaam gekry en weggehardloop. Die volgende vakansie het ons mekaar skaars geken.

My ouma is dood, daar in die einste seehuisie, in die jaar toe ek agt geword en Neil Armstrong op die maan geloop het. Van die houthuisies van De Bakke het niks oorgebly nie. Dis kort ná haar dood gesloop, ten spyte van my pa en die ander op die Red De Bakke-kommissie se vergaderings en vertoë. Die De Bakke wat nou daar aan die voorpunt van Mosselbaai pryk, is sielloos en gestroop van alles wat hierdie kinderhart gekoester het.

Maar die seekuiertjies saam met Ouma is van die lekkerste onthou. En elke keer wanneer ek deeg uitrol en teelepeltjiesvol appelkooskonfyt vir my Hertzoggies uitmeet, dink ek terug aan Ouma en die wonderlike, kommervrye De Bakke-dae.

Dis my seestoriekoekies, maar hierdie einste tertjies het ook ’n wonderlike storie van hul eie. Dié kry natuurlik elke keer ’n stertjie by, afhangend van wie dit vertel. Ek kies om die lekkerste een, die ene wat my lagspiere kielie, te glo.

Hertzoggies is vernoem na die Boeregeneraal JBM Hertzog, wat ook later ’n groot rol in die politiek gespeel het. Dit was glo sy gunsteling en sy aanhangers het dit gebak om hul steun aan hom toe te sê. Die volgelinge van sy teenstander en tydgenoot het weer Jan Smuts-koekies gebak. Die twee koekies is baie dieselfde — elk het ’n brosdeegkorsie met ’n appelkooskonfytvulsel; net die bolae verskil. Die Hertzoggie s’n is ’n klappermeringue en die Jan Smuts-koekie het ’n frummeldeeg-bolaag.

Die Kaap-Maleiers het uit protes omdat Hertzog nie sy verkiesingsbeloftes van gelyke regte aan hulle nagekom het nie, met ’n spesiale koekie vorendag gekom — die bolaag van die koekie is die helfte pienk en die ander helfte bruin en hulle noem dit ’n tweegevreetjie.

Van al hierdie politiekery het hierdie De Bakke-kind destyds niks geweet nie. Dit was ’n koekie uit Ouma se blikke en ek kon die son en die see daarin proe.

Ek het nou nog van haar koekblikke. In die mandjie waarin sy die biltong weggesteek het, bêre ek nou die kaartjies en briefies van die mense wat ek lief het of oor die jare heen lief gehad het. Kosbare onthougoed.

My Hertzoggies is effens anders. My deeg vir die kors is effens soeter en meer krummelrig as Ouma s’n, meer soos die Maleiers van die Bo-Kaap s’n. En ek maak so ’n bietjie meer meringue sodat my koekies bolwange staan. Dit maak dit so ’n bietjie moeiliker om dit in ’n blik te bêre, maar, ai, dis net so lekker.

Karen se Hertzoggies

Lewer ongeveer 30 tertjies

Vir die kors
2½ koppies koekmeel
2 teelepels bakpoeier
3 eetlepels strooisuiker
220 g koue botter, in klein blokkies gesny
3 eiergele, liggies geklits
20 ml yswater

Vir die vulsel
¾-koppie fyn appelkooskonfyt

Vir die bolaag
6 eierwitte
1 opgehoopte koppie strooisuiker
2 opgehoopte koppies fyn droë klapper

Maak eers die kors: Sif die koekmeel, bakpoeier en strooisuiker saam en vryf die botter met jou vingerpunte in totdat dit soos growwe mieliemeel lyk. Meng die eiergele en yswater, voeg by en meng totdat jy ’n sagte hanteerbare deeg het. Bedek met kleefplastiek en laat vir ’n uur in die yskas rus. Rol die deeg uit op ’n meelbestrooide oppervlak, gebruik ’n koekiedrukker en druk sirkels uit wat groot genoeg is om 30 gaatjies van 3 pattipan-pannetjies te voer. Plaas die pannetjies vir ’n paar minute in die yskas terwyl jy die vulsel voorberei. Klits die eierwitte goed styf en voeg die strooisuiker ’n lepel op ’n slag by terwyl jy die heeltyd klits. Vou die klapper versigtig in sonder om te veel volume te verloor. Skep ’n skraps teelepel appelkooskonfyt onderin elke deegdoppie (sien wenk) en bedek mooi met die klappermeringuelaag. Bak in ’n voorverhitte oond van 200º C vir ongeveer 20 minute.

Wenk: Hou ’n pierinkie met ’n bietjie koekmeel byderhand en rol elke teelepel konfyt eers daarin voordat jy dit in die deegkorsie skep. Dit keer dat die konfyt by die kante van die tertjie uitloop.

The post Hertzoggies vir die Kersvakansie appeared first on LitNet.

Deon Meiring is een van slegs agt woordmense wat vanjaar bekroon is met een van die Cordis Trust se Beiteltjies. Izak de Vries het hom by De Vrije Burger ontmoet om ’n Bennie Griesel te eet en om meer te hoor oor sy musiek, veral sy nuwe album, Grensbewoner.

Deon, kom ons begin met gelukwensinge. ’n Beiteltjie van die Cordis Trust is nie te versmaai nie.

Baie dankie, ek’s baie opgewonde daaroor. Ek ervaar dit as ’n mooi bemoediging en ’n manier om te sê my werk is nog nie verby nie, maar die werk wat reeds gedoen is word raakgesien. Baie ander woordkunstenaars na wie ek opkyk het ook al Beiteltjies ontvang (hierdie jaar en voorheen). Dis ’n voorreg om in hulle geselskap te wees.

Goed, ons het baie opsetlik ’n Bennie Griesel kom eet. Met ’n hap hamburger en my tong in my kies, wat is die grootste verskil tussen Deon Meyer en Deon Meiring?

Op die oomblik lyk dit vir my asof die verskil al hoe kleiner word. Gewoonlik sou ek mense wat ons verwar, reghelp deur te sê ek is die Deon wat sing. Deon Meyer sing egter nou ook (en goed!) saam met Lize Beekman op haar nuutste album. Ek dink ’n ander verskil is dat ek soms van sy fan mail kry, maar ek weet nie of hy van myne kry nie.

Die Bennie Griesel

Jy is ’n musiekmaker, maar ook ’n woordbeitelaar. My geliefde is mal oor Grensbewoner. Sy sê dis “vars en oorspronklik”. Hoe skakel woorde en note in jou lewe? Wat kom eerste?

Sê vir jou geliefde ek waardeer dit! Wanneer ek liedjies skryf, probeer ek veral deesdae om ewe veel aandag aan die lirieke en die musiek te gee. Toe ek op skool begin liedjies skryf het, was dit definitief ’n manier vir my om my liefde vir woorde uit te leef. Op daardie manier kom woorde op ’n manier eerste. In die praktyk kan dit wel enige kant om gebeur vir my. Soms sal die musiek eerste kom, maar dan sal ek steeds my bes doen om uit te vind wat dit is wat ek wil sê.

Dit is ’n baie ou weergawe van die titelsnit. Die nuwe weergawe, en die album, is op Apple Music, Spotify en ander musiekplatforms te koop.

Ons eet nou by De Vrije Burger, wat natuurlik ’n woordspeling is op die vryburgers van ouds wat die landsgrense moes gaan bewoon. Jou album Grensbewoner is ’n baie stiller, akoestiese klank as byvoorbeeld Die slaapkamersessies. Die sagter aanslag was al teenwoordig in Hier by ons. Hoekom? Dit is, terloops, baie mooi!

Dankie! Dis weer eens te make met die verhouding tussen woorde en musiek. My eerste omswerwinge as liedjieskrywer was saam met my rock band, Glaskas. In ’n band is die musiek dikwels soos ’n rivier wat afkom en dan staan sekere woorde uit soos opdrifsels langs die oewer. Dis baie lekker, maar ek het ook al vir lank die behoefte aan meer gestroopte musiek wat meer ruimte gee vir die lirieke. Die uitdaging is dan dat elke eenvoudige stukkie musiek én die woorde meer onder die vergrootglas is. Met beide Grensbewoner en Hier by ons het ek vir myself toestemming gegee om dit te doen. Dit het veral gehelp dat ek vrede gemaak het daarmee dat alles nie absoluut vlekkeloos hoef te wees nie. Dis noukeurig opgeneem, maar nie blinkgepoets nie. Grense is mos dikwels goed vir kreatiwiteit ook. Met Grensbewoner het ek ook in gedagte gehou dat dit saam met Koos Kombuis se musiek in die reeks Kompleks gebruik gaan word. Sy musiek word gewoonlik ongeveins opgeneem en ek wou iets doen wat daarby sou pas.

Die sjef, Bertus Basson, se motto is eenvoud en gehalte. Werk dit so in jou musiek ook?

Daar vat jy dit nou saam. Die ironie daarvan is dat die eenvoud my dikwels ontwyk en dan moet ek eers op ’n lang soektog gaan om dit te kry. Of om oortollige brokkies af te skud.

Daardie tjello in “Bicycle sonder ’n slot” is ongelooflik. Ek het al baie weergawes van daardie lied gehoor, maar dié een is sonder twyfel die mooiste. Hoe het dit gebeur?

Ek’s regtig bly dat dit vir jou mooi is. Dis mos maar altyd ’n bietjie riskant om iets nuuts met ’n tydlose liedjie te doen. Dit was alles danksy Kompleks. Louis Pretorius het in die skryf van die teks gewerk met die idee van die hoofkarakter, Sean, wat onder andere tjello speel. Braam du Toit (wat ook die musiek gedoen het vir ander reekse uit Louis Pretorius en Albert Snyman se verbeeldings, soos Fynskrif) het toe die tjelloverwerking gedoen en hy was ook die musikale regisseur terwyl ons dit opgeneem het. Ek dink hy’t dit reggekry om iets mooi te doen, maar steeds die oorspronklike liedjie se eerlikheid te behou.

En Koos Kombuis? Het jy hom gebel en gesê: “Dude, ek soek backing vocals?”

Ek wens ek was so dapper. Ek het al voorheen opgetree in dieselfde line-up as Koos. Daai aand het ek liewer draaie om hom geloop, want ek het nie geweet of ek koel en kalm sou bly voor my held nie. Johan Viljoen, wat ook die vervaardiger is van Grensbewoner, was daar as my pianis en hy en Koos het blykbaar land en sand gesels langs die verhoog. Louis Pretorius het hierdie bal aan die rol gekry en ek is hom ewig dankbaar daarvoor. Koos het my intussen al genooi om die liedjie saam met hom op die verhoog ook te doen. So op die ou einde was dit eendag hy wat laat weet het: “Dude, ek soek backing vocals.” Dis een van die lekkerste goed wat ek al in my loopbaan gedoen het.

Nou na die titelsnit, “Grensbewoner”. Dit gaan oor iemand wat vasgevang is “tussen die hemel en die doodgewone”. Wat ’n wonderlike reël. Is dit wat kunstenaarskap vir jou beteken?

Dis beslis waar ek my dikwels as kunstenaar bevind, maar ook as mens in die algemeen. Wat kuns betref, dink ek kunstenaars help dikwels om die oorgange en onseker dele van die lewe te verwoord. As dit nie verwoord kán word nie kan goeie kuns mens steeds op ’n manier begelei. ’n Goeie liedjie of kunswerk het die vermoë om dit wat ’n oomblik gelede nog alledaags was, onverwags te omskep in iets buitengewoon.

Dan die byna kinderlike verwondering oor ’n plek tussen “gister en die geheime wat voorlê”. Dis mooi, al is dit ’n grensgebied waar die spreker nie tuis kan voel nie? Onskuld en kinderlike heiligheid kom ook voor in “Hoe ek regtig lyk”.

Ek moet gereeld daardie hunkering na die verlede in myself uitdaag. Tog help dit my ook om die goeie daarvan raak te sien. Daardie kinderlike verwondering is byvoorbeeld iets wat vir my belangrik is. Dit help my om meer verbeeldingryk te wees. Dis juis iets wat nodig is om sin te maak uit grense. Die verbeelding om te kan kyk na dit wat moontlik is, al is dit nog nie die noodwendige werklikheid nie.

Die dualisme kom ook voor in “Lyntjies T-hemp” waar die spreker vra: “Wie wil ek wees, sal jy my help om te onthou?”

Ja, dis vir my nog een van daardie vreemde grensgebiede. Vir my is dit iets wat ek feitlik daagliks moet vra. As ek kan onthou om dit te vra. Die ooglopende idee van getrouheid aan jouself is dalk om te bly wie jy is. Dis wel ook getrou om te vra hoe om te verander – wie jy moet of wil word.

Het mense al aangebied om te help skryf op die lyntjies op jou T-hemp?

Nog nie, maar ek hou van die voorstel! Ek nooi hiermee mense uit om met penne by my optredes op te daag vir daardie doel.

Deon het ook ’n strepieshemp gedra by die Tuin van Digters

Van die T-hemp na die vel. In “Hoe ek regtig lyk” is die vel ’n onsigbare kleed, maar dit is ook tyd om daaruit te vervel “om te sien hoe ek regtig lyk”. Dit is so anders as die gesprekke oor vel en velkleur wat ons gewoonlik in die letterkunde raakloop.

Ek dink dis dalk anders omdat dit nie aanvanklik by my opgekom het as iets oor velkleur as sulks nie. Dit was eers net my manier om te erken dat soveel dele van myself eintlik vir myself versteek is. Onbewustelik én doelbewus. Natuurlik kan mens nie sommer oor vel praat sonder om op ’n manier bewus te word van velkleur ook nie. In hierdie opsig doen die beeld sélf toe ook dit wat dit beskryf. Dit laat my besef dat daar soms reg onder my oppervlak teenstrydighede en moontlikhede is wat ek in die gesig moet staar.

In die letterkunde praat ons daarvan dat kuns ons moet help om anders te kyk na die alledaagse. Ek vermoed jou lirieke ondersoek nogal daardie moontlikheid?

Ja, dis my gunstelingbeskrywing van digkuns ook. Iets wat ons gewone woordeskat op een of ander manier uitsonderlik maak. Op ’n manier is al wat ons tot ons beskikking het die alledaagse. Ek het al baie liedjies probeer skryf met sogenaamde groot woorde. Dis egter die plat-op-die-aarde-liedjies wat uiteindelik vir langer by my bly en dieper met my praat.

Jy het nou die dag die program geopen by die Tuin van Digters. Jy is ook ’n digter wat opgeneem is in die onlangse uitgawe van Ons Klyntji. Gaan ons by jou ook ’n boek gedigte sien, soos wat ander sangers onlangs gemaak het?

Dit klink vir my baie lekker, maar dis nie noodwendig iets waaraan ek op die oomblik doelbewus werk nie. As liedjieskrywer hou ek van die verband en die verskille tussen digkuns en lirieke. Dit maak dit vir my lekker om deesdae ook meer gedigte te skryf of ten minste te probeer skryf.

Oor die afgelope paar jaar het jy gereeld opgetree as ’n mentor vir ATKV-Crescendo. Hoekom doen jy dit?

Ek is nogal leergierig en hou ook daarvan om dit wat ek leer met ander te deel (en dan weer opnuut te leer). Ek weet ook uit my eie lewe hoe belangrik dit is om bloot jouself toe te laat om te skep. ’n Baie groot deel van wat ek doen by ATKV-Crescendo voel eintlik maar net asof ek vir nuwe liedjieskrywers sê: “Ja, sê iets, skryf iets. Deel dit met ons en met die wêreld.” Daar is soveel musiekstyle en uitdrukkings van Afrikaans wat nog ontgin kan word. Ek dink baie daarvan het te doen daarmee dat liedjieskrywers moet agterkom hulle mag maar anders klink as dit wat reeds daar buite is. ATKV-Crescendo is nogal ’n plek wat mense daarmee help.

Die danser in hierdie video, Malindi Burden, was ook al deel van ATKV-Crescendo.

Wie was vir jou ’n mentor toe jy jou loopbaan begin het?

Jan Blohm was destyds ’n mentor. Hy’t ons baie gehelp om ons eerste Glaskas-album die lig te laat sien en ons het heelwat saam met hom getoer, ook toe ons net begin het. Dit was wonderlik, want ek het daai tyd geweldig baie Jimi Hendrix en Bob Dylan geluister. Skielik was daar hierdie ou op die toneel wat kan kitaarspeel soos Hendrix én hy skryf verbeeldingryke lirieke in Afrikaans. Toe kruis ons paaie sowaar.

Jy is deesdae ’n inwoner van Wellington. Hoe ervaar jy dit?

Dis baie opwindend. Ek dink mens kan nogal aanvoel dat skrywers soos Adam Small en Breyten Breytenbach wortels in die dorp het, veral as jy so ’n bietjie op die uitkyk is daarvoor. Wellington het baie kreatiewe mense. Al is dit nie ’n stad nie, sorg die Breytenbach-sentrum en die Bôrdienghuis-teater dat daar heelwat besonderse kuns is om te beleef. Boonop is daar baie gasvrye en vriendelike mense ook. Uit die aard van die saak reis ek gereeld vir optredes, maar Wellington is vir my ’n goeie plek om tuis te kom én om my kreatiwiteit te prikkel.

En wat dink jy van die hamburger?

De Vrije Burger het my laat wonder of daar ook free burgers betrokke gaan wees. Dit sou seker nie finansieel volhoubaar wees nie, maar nietemin is hier gratis roomys* wat baie lekker is. Ek is nie ’n speurder nie, maar as ek moes raai sou ek sê dis die mosterdpiekel wat maak dat Bennie Griessel gereeld hier inval. Dis waarvoor ek gaan terugkom.

(*By die skryf van die onderhoud is daar ’n gratis draairoomys verskaf aan burgerkopers; ons het vir ons eie burgers betaal.)

Deon het met sy wiele opgedaag, want, sê hy, dan hoef hy nie naby te parkeer nie.

Iets oor die burger

Bennie Griesel eet graag in De Vrije Burger. Daarom het sjef Bertus Basson besluit om ’n Bennie Griesel op sy spyskaart te sit.

De Vrije Burger is op die Simonsplein, Pleinstraat 61. Hulle is Dinsdae tot Sondae oop van 12:00 tot 20:00.

The post Deon Meiring eet ’n Bennie Griesel – en gesels musiek appeared first on LitNet.